Mubihi waMutende

Banana babalikana 1 566 neba bitelezwi, mi babalikana 883 nebaswelwi famubili mwahala 2019 ni 2021. Likwambuyu yabona zakulikanelela kwabaana ni basali Doreen Sioka, napatuluzi zeo viki yefelile kanako yakutalima sinca mulao wasilelezo yabanana wasilimo sa 2015 mwa Ongwediva.

Nabulezi hape kuli banana babalikana 1 587 neba yumbilwe, mi babalikana 293 nebafulalezwi kanako yeswana. Kuekeza foo babeleki babatalima buino bwa sicaba mwamutayi wapukelezo yabubangoki mwahala baana ni basali, neba file likelezo kwabanana ni mabasi alikana 3 112. 

Lipiho zeo halingeleli ni lituso zene filwe kwabanana babasika ñoliswa, mwamutayi otalima zabubañgoki mwahala baana ni basali. 

Nihaike mulao noezizwe kasilimo sa 2015 ukalile feela kusebeza kasilimo sa 2019, umano hatiswa. Sioka naize mwanakonyana yakutaleleza mulao, nekubile ni butata bone bubonwi bone butisize kuli mulao utalimwe sinca. Butata boo bungelezi babeleki bapabalelo yasicaba kutalima litaba zabubangoki ze ezizwe kwabanana. 

Lipiho zacwale libonisa kuli mubeleki alimuñwi utalima litaba ze13 000 zabanana mwanaha kaufela, kakuli kuna ni babeleki feela bapabalelo yasicaba ba83 mwaliluko. Likwambuyu nahatelezi kuli kutokwahala kekezo kuisa nombolo fa 243, yababeleki bapabalelo yasicaba kapa alimuñwi mwasilalanda ni silalanda.

Mwanako yacwale mubeleki alimuñwi ubeleka mwalilalanda zepeli kapa zetalu. “Taba yeo itoloka kuli mubeleki wasicaba ukona feela kutalima butata mi hakoni kukena taba kabutungi,” nekubulezi Sioka. 

“Taba yeo itisa kuli kube tata kufa lisebelezo sakata, nikueza lipatisiso zetezi mwalikakalezo zakunyandisa banana, ni kubitelela mwanako yetokwahala.” Likwambuyu naize liluko libata hape kuhulisa manzwi abanana mwalitaba zakuli baswanela kuina ni mushemi ufi.

Naize manzwi abanana mwalitaba zecwalo hatalimiwingi hahulu, mi kamita banana basebeliswanga kuba poniso mwahala bashemi babona.