Batu kaufela batalimana ni butata kono kulatehelwa kimeeto kitaba yesituhu kubabañwi.
Melvin Masule nana ni lilimo zemashumi amalalu kasilisiñwi halatehelwa kimeeto ahae.
Kasamulaho akutalimana ni butata bwakulatehelwa kipono mwalilimo zelishumi kazesilezi, likezo zahae zapetile zamakaza hakutalimwa mayemo ahae.
Masule nakile abeleka mwakatengo kaNational Planning Commission swalelele kanako yakulatehelwa kimeeto ahae.
Nihaike nasika swalelwa kuli ukula meeto, kakusasa zazi leliñwi hato zuha ato komokiswa kinto yesituhu yasapilile ni yona.
“Neli silimo sa 2005 haniyo lobala neni bona handende, mi sina kamita nazuha kakusasa kuitukiseza kuya kwamusebezi, mwandu nekuna ni lififi, mi kuzwa lizazi leo hanisika bona hape,” nekuhupuzi Masule.
Taba yeo yatisa kuli apalelwe kueza lika zana ezanga.
“Neni hupula kuli seni latehelwa kimunahano, kanti neni latehelwa meeto aka. Neni sakoni nihaike kuzwa mwandu, neni ikutwile buinosi,” nabulezi.
Kukwalulwa sikwalo sandu yahae neli taba yana kona kueza nihaike aozela, kono kasamulaho akulatehelwa kipono yafetuha taba yetata.
“Neni sweli kueza mapurojekiti kanako yeo, neni sebeza katata kuli nifelelwe musebezi mwakatengo kaNPC, konji kulatehelwa feela kimeeto aka. Nekuli tata neni sakoni kubeleka hape, mi neni sakoni kufepa lubasi lwaka,” nabulezi.
Mushemi wabana balobañwi naize naikutwile kuli zaswanela kueza lifukuzehile, kono ni hakuli cwalo afumana pizo yahae tota.
Mi atateka sibaka saponahazo mwamunzi wahae ili sesi zibahala ka Mali Traditional Village and Open-air Living Museum, mwasilalo saNgoma mwasikiliti saZambezi.
“Buñata bwa bapoti kuzwelela linaha zeñwi batahanga kwamunzi waluna kakuli uinzi mabapa nisibaka samafitelo sa Chobe Nature Reserve. Kamita batabelanga kuziba molupilela, kona muhupulo wasibaka sa ponahazo notezi,” nabulezi.
Sibaka sa ponahazo sifa bapoti lyano kuamana ni bupilo bwa Masubia.
Kisibaka sesi kwaluhile teñi bapoti bakona kuituta zasizo, ni mikwa yeo Masubia bapila kayona.
“Neni salati feela kubukeleza sizo saka kakueza sibaka sa ponahazo, kono neni bata kuli nizibahale kasesiñwi mwahala sicaba.”
Kasamulaho akubupiwa kasilimo sa 2019, sibaka sa ponahazo sisupeza lika zelibezwi zasizo sa Masubia, kakubeta, matangu ni maswaniso.
Kakukwanisa feela lilimo zetalu sibaka sa ponahazo sa Mali Traditional Village and Open-air Museum sesi hapile bapoti babafitelela 200 kuzwelela kwabuse bwa mawate.
“Nitabela kubulelela batu, sihulu libofu, kuli lifasi hakikuli litata kwalibofu. Kuba sibofu nesi mafelo abupilo bwaka, kono neli makalelo amanca,” nekubulezi Masule.
Ufumaneha hape mwakatengo kakatisa zwelopili ni kuhula kwasilalo saNgoma ni minzi yeli bukaufi.