Abertina Nakale
Windhoek-Mapokola ba Namibia batamile maticele ba lishumi kaba lobañwi (19) mwa sikiliti sa Zambezi, mi ba bañwi bakubona balumelwa kuli ki maticele balilumba (maticele bane bafumana lituwelo inge basasebezi), kakuputelela muuso kamali afita fa N$ 10 milioni.
Maticele balobañwi bane batamilwe bawela ku ba ba nyazwa ba 22, ili bao banyaziwa kabuputeleli ni busholi bwa masheleñi, kasamulaho wa kuputelela Liluko la Tuto, Lipapali ni Sizo, mwahala silimo sa 2011 ni 2016.
Ba bañwi isali maticele, kono mapokola ba bulela kuli ba bañwi basiile misebezi kusina kapelezo, kono neba sa amuhela lituwelo kuzwelela kwa muuso kweli ni kweli inge ki maticele ba ba inelezi fa musebezi. Maticele ba bañwi ne bafilwe misebezi kanako yatumelelano, kono nebazwezi pili kuamuhela lituwelo tumelelano yeo hane se ifelile.
Ba bañwi kulumelwa kuli neba fumana lituwelo zesa weli mwahala seo baswanezi kufumana, kamutala muñoli nafumana tuwelo ya ticele, haneli ticele nafumana tuwelo ya HOD.
Yomuhulu wa sipokola sa Zambezi swalelele Julia Sakuwa nabulelezi ba New Era kuli Liluko la Tuto, Lipapali ni Sizo neli tilo shungula buputeleli bo kasamulaho wa kusefa mayemo amasheleñi mwa sikiliti.
“Liluko nelibile nikutatuba mayemo amasheleñi mi selito lemuha kuli N$ 10 milioni netondahala. Seluya mwa libulukelo zabona zamasheleñi mi selu bona mo mali nashimbululelwa. Lwazwela pili kubatisisa mi lwato batama,” kwatalusa Sakuwa.
Sakuwa naize maticele ba ba nyazwa batalimana ni mulatu wa buputeleli ni kuloba mulawo ohanisa kuitenga mwa kusahanela zabukebenga ili ozibahala ka Prevention of Organised Crime Act (POCA).
Muonga-ongi wa busilelezi bwa bukebenga mwa Zambezi, ili Mubakweli Kuyomuhulu wa Sipokola Evans Simasiku, naize mapokola basweli kuzuma ba bañwi ba balalu ba bakulubelwa kuli nibona nebaputelezi muuso.
Maticele ba bañwi bane base basiile misebezi babihiwa kuli nebapila bupilo bwa bumbombo, neba matisa limota zetula, nebaitekela-tekela feela lika, sihulu mafelo aviki nebaikola bupilo ni mabasi abona.
Ba bañwi ba banyazwa ba kukulubelwa kuli nebakupa ñambekelo yalituwelo ya misipili yene basikaya kuyona, ba bañwi nebafiwa mali akusebeleza kwa matakanyi kobasamba ba hate teñi.
Sakuwa naize liluko neli kwaluzi muzeko mwa kweli ya Muyana, mitaba ye itisize kutamiwa kwa buñata bwa bona. Upatuluzi kuli bane basebeza litaba zeo kaufela neli babeleki kwa ofesi ya lituwelo mwa liluko la tuto mwa Katima Mulilo.
“Kaufela abona ki maticele mwa likolo zeshelana-shelana mwa sikiliti sa Zambezi. Kuna ni yana sebeza kwa ofesi ya masheleñi yana balifa mali ao. Sa siile musebezi, lusa sweli kubata ba bañwi.
“Maticele ba bañwi batimisize mafoni abona, mi habayo kobasebeleza, kono lwa balatelela. Hakitaba yende kuputelela muuso – haiba muuso inge uwa ni luna luka wa.
Sakuwa naize lipatisiso nelibile bunolo kakuli liluko nelibafile mabizo ababa nyazwa ili bane bafumani mali kabuputeleli mwa lilimo zefelile.
“Kaufela yalifilwe mali awo, kihande kuli atoipiha kuba mulao, kuli ngete usweli kunilifa mali, anisa swaneli kulifiwa… Haluna kulobala. Luka pumbula mibisi ye pumbekilwe, nikuitisa mwa liseli,” kwa kalimela Simasiku.