New Era Newspaper

New Era Epaper
Icon Collap
...
Home / Aakiintu ye na HIV/Aids otaya ningi omapunda nuuhasha

Aakiintu ye na HIV/Aids otaya ningi omapunda nuuhasha

2019-12-12  Staff Reporter

Aakiintu ye na HIV/Aids otaya ningi omapunda nuuhasha

Victoria Kaapanda

ONGWEDIVA - Omolwa epango lyokukeelela ombuto yoHIV/Aids kaayi taandele okuza kokuyina okuya kokanona, aakiintu yamwe paife otaya ihumbata nuuhasha, oshinima shoka tashi hwahwameke etaandelo lyombuto ndjoka moshilongo. 

Namibia oku na oprograma ndjoka ya gandja ompito opo oomeme ye na ombuto kaaye yi gandje kuunona mboka ya humbata, ashike aakiintu yamwe ngashiingeyi otaya ningi omausimba inaaga longekidhwa oshoka oye uvite kutya okanona itaka kwatwa kombuto ngele taya nu oopela.

Ashike oshinima shoka ohashi eta uupyakadhi unene tuu kaakiintu mboka ye li kokule niipangelo, oshoka ohaye ki iyadha itaya gwanitha po epango.

Ndhika odha popiwa komukuluntu gwopolograma yokukeelela etaandelo lyomukithi okuza kuyina okuya kokanona tashi ithanwa Prevention of mother-to-child transmission (PMTCT) mOshipangelo shepangelo mOshakati. 

Selma Shoikuti ngoka a li ta popi pethimbo lyokudhimbulukwa ombuto yoHIV/Aids muuyuni poMarula Mall mOngwediva okwa li a fatulula nkene omukithi hagu kwata okanona okupitila muyina. Ta ti okwaaha nwa oopela melandulathano oshinima sha nika oshiponga. Ta ti yamwe yomaakiintu ye li kokule niipangelo ohaya ka hulila oondjilakati oku ka tala oopela dhawo, ndhoka dhi na okukeelela okanona kaaka kwatwe kombuto oshoka kaye na iimaliwa yoolefa.

Oprograma ndjoka moNamibia oya li ya totwa momvula 2002, nongashiingeyi otayi longithwa miipangelo ayihe moshilongo.

“PMTCT okulile po okukelela ombuto okukwata ohanona inayi valwa nenge opo ya valwa. Uunona wu vulithe poopelesenda 90 mboka u na ombuto, owa kwatwa okupitila mooyina omanga wul i mepunda nenge ethimbo tawu valwa oshowo ngele wa yamithwa,” Shoikuti ta ti ngaaka.

Shoikuti ta ti oprogarama ndjoka yoPMTCM ohayi gandja omuti tagu ithanwa Antiretroviral Treatment (ART) koomeme ye na ombuto yoHIV/Aids ye li momategelelo opo kaaya gandje ombuto kuunona wawo.  
Ta ti nkene oprograma ndjoka yali ya totwa po oya kwathela noya gamena uunona wu thike pomiliyona 1.6 kombuto ompe yoHIV/Aids, sho kwa li ya totwa po momvula 1995.

Okwa popi ta ti oomeme ye na ombuto yo-Hiv/Aids oye na okulandula omukalo gu li mondjila opo yakelele aanona yeli momapunda kaau kwatwe kombuto sigo ya pulumutha.  “PMTCT oya eta uuwanawa owundji moshigwana. Omwaalu gwaantu taya kwatwa komukithi gwo-HIV/Aids ogwa shuna pevi okupitila moprogama ndjoka. Oya shunitha natango pevi omwaalu guunona tawu lumbu nomukithi,” Shoikuti ta gwedha po.

Poshiindingili opo tuu mpoka, omukuluntu koshitopolwa shekenko lyaalumentu moshipangelo shaShakati Ingrid Muhenye okw ali a gandja omalongo kaakwashigwana kutya omolwashike ye na okukumagidha aaholike yawo opo ya ka kenkwe.

“Tseyithila omuholike gwoye kutya okukenkwa kwaalumentu miipangelo koshali otaku shunitha pevi ompito yokukwatwa ko-HIV nokomikithi dhilwe dhohoni,” Muhenye ta ti ngaaka.

Okwa li a popi ta ti aalumentu ya kenkwa oye na ompito yoopelesenda 60 dhokwaakwatwa ko-HIV nohaya kala ya gamenwa komikithi dhohoni. Ta ti itashi ti ngele wa kenkwa ito kwatwa kombuto.
Ta gwedha po ta ti ekenko lyaalumentu miipangelo pazimino lyomuntu mwene otali vulu okushonopeka okukwatwa kokankela kwaayehe yaali. Ta ti shoka ohashi eta lela ompito onshona yokukwatwa kookankela yokoshivalelo oshowo kokankela yokuulumentu.

Esiku lyokukudhimbuluka oHIV/Aids muuyuni ohali dhimbulukiwa aluhe mesiku 1 Desemba, nuumvo olya li lya dhimbulukiwa kohi yoshipalanyolo “Okuhulitha po etaandaleko lyomukuthi gwoHIV/Aids”.


2019-12-12  Staff Reporter

Tags: Oshana
Share on social media