Tsumkwe –Hompa Tsamkxao ++Oma Bobo gova Ju’/hoansi gerero olyo, katente asi age ana kara noudigu omu yihorokwa yokumanga darate pwahana asi paveta unene komavango vana kutumbura asi nofarama vatura mevango lyokuwekera yikasama simpe kapi vana ugusapo ntani simpe vantu kuna kumanga.
Apa nye ana kuhunga kosayitunga zaNew Era sinkwa ntani momukunda gwaTsumkwe, hompa katente asi ponze zonofarama, vantu vakara asi vanangesefa novanaveta ngesi kuna kuruganesa veta mepuko, evango lyakara asi lyoyipirangi ava nye va!Kung San ++ N++a Jagna ntani vakwawo kwkakara koutokero waTsumkwe ano ava nye vakara koupumezuva awo kuna kukwama veta moomu zawapera. ‘’ Vantu simpe kuna kuwiza oku vayalisire mevango lyetu pwahana asi paveta mevango eli tuna tura nye nyamwetu asi ngatu kaliruganesa komeho oko. Nampili ngomu yina kara asi maropoto gangesi kompanguro gana kara. Ose kuna kara noudigu morwa etokoro kuna kukwata siruwo,’’ yimo ana kutanta. Hompa Bobo katente asi vantu vana kuwiza vayatunge vanzi unene kuna kureta utjirwe morwa ehepeko lyoparudi vharwa kuna kuzeruka unene. ‘’ Vantu owo ngesi vana tameke kukara noyitanda yokurandesa mapangwe ntani yikorwesa. Vantu vetu ngesi vana kara nye vanyandi morwa yikorwesa. Esi kuna kara nye sihorokwa sosidona unene, kukoresa mutjima. Nampili mevango nye moTsumkwe vatura asi lyokutunga vantu, mvantu vana kara nevhu kapisi womomukunda gwange.,’’ yimo ana kufaturura. Hompa katente asi vantu vendi vana kara momukunda kuna kurugana nawa kuna kara neparu lyewa nampili ngomu asi eparu kapi lina wapa, morwa kwato kurandesa mapangwe ntani kapi vana kunwa marovhu ngwendi asi kwato mungura, kuyihetakanesa naTsumkwe.
‘’ Vantu owo kuna kureta matangayi ntani ose kapi nye tuna kara nononkondo mokuvakeverera. Ose kapi twadiva asi ngapi vawiza oku. Ose kuna kara ngesi nonompanguro novanafarama vamwe dogoro ngesi mpanguro simpe kapi zina tura etokoro. Eyi yina kureta nye udigu kwetu asi kapi tatuvhuru kutokora nkenye eyi lyahana kuwiza etokoro lyompanguro. Age simpe kagwedereko asi erero lyendi lina kara noudigu kuruganena kumwe nepangero lyomomukunda kukwama omu navagavera evhu. ‘’Epangero lyopamukunda kapi alitupurako,m unene kuhamena kugavera evhu momukunda gwaTsumkwe morwa mukaro nye gwangesi yiyo tuna kukahagera kompanguro zonene. Vavali mowo varapota kuna kara nye vana farama ava vahwililire moNyae Nyae, omu darate ezi vaturako wokukunga yimuna ko Gam kwazitetere ano konyara nongombe dokusika ko 1000 kwadiretere mevango pwahana asi paveta (vanyandi koruhura kwavafutire kukwama nongombe edi vareteremo). Mokwedi kwaKudumogona 2016, konyima apa hompa Bobo gatulire mo esivano omu gatente asi vaporosi kapi vana kukona kona nawa sihorokwa esi, mukurona govaporosi Sebastian Ndeitunga yiyo galihamesereremo mwene akona kone, eyi garugene nawa nawa.
Mpanguro zokuhova zakereko moTsumkwe mwaSiwogedi 2016, makura dogoro ngesi simpe mpanguro kuna kutwima. Sihorokwa simwe kwayasipatwilire kehageroi lyomvhura 2016, omu vanba farama vavali vayakere nawo asi kwawiza mevango pwahana epulisiro, awo kwazire nye kompanguro mo 2020.
Kuna kara nye wovanzi kompanguro zonene, omu muna hamene(munafarama gomo 2009) omu yayakere asi Nyae nyae vafundire mpanguro ozo, mo 2018, omu vayagusiremo vatodi owo. Nye konyima muhahende gakarererepo vanafarama ava taturamo ehundiro makura etokoro lyanare tavaligusapo asi morwa vantu vanyaterere nombapira dawo doumbangi kapi vanyaterere nawa komanyatero aga varugene awo kuna kuvatarera vaporosi woTsumkwe.