Eenhana - Ombepo yokwiikutha omwenyo oyi li po ya gwilila po Namibia sho oonkundana dhomayikuthomwenyo dhi li tadhi dhana onkandangala mevi lyomapendafule esiku nesiku.

Pamusholondondo omupe ngoka gwa li gwa pitithwa kehangano lyuundjolowele (WHO) otagu ulike kutya Namibia oku li pehala eti-11 muuyuni omanga muAfrica e li pehala etine.

Johanna Teofilus, omuhungimwenyo moshipangelo shEenhana, pethimbo a li a yi moonkundathana naKundana okwa li a holola kutya ondjele yomayikuthomwenyo moNamibia oyi li ya ya pombanda nomiyalu otadhi limbilike molwomaso ngoka ga li taga vulu okuyandwa ngele aantu mbaka oya li ya mona omakwatho nelongo kuyele.

  Okwa ti uuministeli wuundjolowele opamwe niikondo ya yooloka, oye li ya panga uukuni kumwe opo ya kondjithe oshikumungu shomayimangeleko ngoka ga vuka mokati koshigwana.

“Olundji aantu yetu ohaya etha ya gwililwe po komawupyakadhi ngoka haga kala ge ya kundukidha na ihaya kongo nando ekwatho, naamboka haya holola omawupyakadhi gawo ohaye wu tula momakutsi ga puka ngoka pehala lyokugandja ekwatho ohaya tile owala omundilo omahooli mokwaandjaganeka uupyakadhi naantu yalwe, naashika osha kutha aantu oyendji eyinekelo okumakuka ngele oye na uupyakadhi,” Johanna ta ti.

Onkene ota indile opo mboka taya ki iyadha ye li muupyakadhi opo ya konge omakwatho manga taga monika unene tuu naahungimwenyo miipangelo nenge moongerki opo ku yandwe omaso gaa na mutse nandungu.

Okwa ti pawuyelele mboka ya li ya kutha molopota yopolisi omvula ya za ko pokati kApilili naJuli ota wu holola kutya muAplili 2018 oshilongo ashihe osha li sha kanitha aantu  35 okupitila momayikuthomwenyo, Mai  41 ,Juni 27 , Juli  28.
 “Omiyalu dhika odhi li tadhi limbilike  onkene otandi indile aantu koohandimwe opo ye tu wayimine miita yokukondjitha omutondi nguka a hala okuyona po oshigwana shetu, eyikuthomwenyo ka li li pamawuthompango ga tate Kalunga nomwiikuthimwenyo ke na ehala moshilongo shaKalunga, onkene kali shi ekandul po lyuudhigu nando,” Johanna ta ti.

Okwa ti aahungimwenyo miipangelo oye li ya homata nokomayego okukwathela ayehe mboka taya ki iyadha ya kundukidhwa kuupyakadhi wontumba nowongandi, ta ti oku kelela okuvule okupanga .

“Opelesenda 80% dhomaso gwokwiikutha omwenyo moNamibia oha geetwa kiyetithi ngaashi, okuuvanayi kwa pitilila, uupyakadhi woshimaliwa, nuupyakadhi womomagumbo nomoondjokana.
Okwiimangeleka oko unene kwa vuka mokati koshigwana, taku landulwa kokwiiyaha noondjembo, omanga okamwaalu okashona oko ha ka longitha uuzigo nenge okunwa omiti dha pitilila.

Onkene ota kumagidha ayehe mboka haya adhika komadhilaadhilo ge li ngaaka opo yi ikaleke kokule niinima ya zi no ku tumbulwa metetekelo yo ya konge ekwatho manga kuyele.