WINDOKO – Lingambolo linze liezahala mwahala naha Namibia ni Botswana, kukutisa yanali muetapili yatumile hahulu wabane babalehezi kwa Dukwi, Felix Kakula, nibabañwi babane kuli bato ikalabela hala papali yene babapalile, mwakubata kukeyula Mutayi wa Caprivi kwanaha Namibia kasilimo sa 1999. Mutende ohatisa makande faintaneti Mmegi, nokile wabiha viki yefelile kuli Kakula nibalikani bahae Nervous Lutambo, Richard Mosupali, Mikini Smith ni Gasper Machana, banze bali mwasitokisi kwa Franstown ili koku bulukwa babakeni mwanaha isi kamula, kuzwa kweli ya Muimunene 2019.

Muetapili walitaba zamazwahule mwaliluko la mabasi ni zakuzwa nikukena mwanaha, Likius Valombola, nanitifalize kwamutende wa New Era viki yefelile kuli Kakula, nibanyazwa kabona batokwiwa kimapokola mwanaha Namibia, kuto ikalabela hala taba yakuli nebabile nikabelo mwakubata kukeyula sikiliti sene sizibahala ka Caprivi. “Babalehi baketalizo babasali mwanaha Botswana basatokwiwa, batokwiwa kibamulao mi miiso yemibeli imwa lingambolo hala kukutiswa kwabona,” Valombola nabulezi. 

Kakula nibabañwi babane, neli baetapili basikwata sabayahi banaha Namibia babalikana 2 400, bane babalehile kuzwa mwanaha Namibia mwalilimo zama 90, nikuyo ina mwanaha Botswana, kwa kambe yababalehi ya Dukwi, kasamulaho mulelo wakubata kukeyula sikiliti sa Zambezi (sene sizibahala ka Caprivi) haupala. Kasilimo sa 2018, batu babalikana 2 100 nese bakutezi kwahae, nikuto kala kupila ni mizwale mwasicaba, kono babañwi babañata nebahana kukuta, kasabo yakuli kwahae nekusina kozo. Kalulo yeo nekile yasinanisa naha Botswana kuli mane yaba amuha maemo abubalehi, mi cwale sebabalwa kuli bainzi mwanaha isi kamulao. 

Mwakweli ya Yenda ñohola, sikwata sa mafelelezo sabatu babalikana 777 bane bali babalehi kwa Dukwi nebakutisizwe, kasamulaho khuta yanaha Botswana nekile yaba amuha baemo abubalehi. Likwambuyu wa Litaba Zamabasi ni Miseto Frans Kapofi, kwamafelo añohola nakile azibahaza mwandu yamilao kuli muuso nosulile masheleñi alikana bolule babalalu nilicika, kutusa babalehi bane bakutiswa mwanaha Namibia kimuuso wanaha Botswana kuli bato fumana kamuhelo mwasicaba. Naize masheleñi nasulilwe kakuli babalehi nebakile bahana kukuta kusina kapelezo, kacwalo katengo kakabona zababalehi ka UN kane kafa bane bakutile masheleñi alikana N$3 800 mutu ni mutu yana ni lilimo zelishumi kazetalu nikufita, ni N$1 300 kumwanana walilimo zelishumi kazepeli kukuta fafasi, kakuya katumelelano. 

Kapofi naize kuekeza famasheleñi ane asulilwe, muuso nobafile lico zalikweli zetalu, lisebeliso zakuyahisa mandu, hamoho cwalo nikulifela nzila yakuli isa kwaminzi yabona. Mwakweli ya Muyana 1999, ndwa yalitobolo nekile yakolota mwahala sikwata sa Caprivi Liberation Army (CLA), sikwata sene sibata kukeyula sikiliti sa Caprivi mwaketelelo ayo neli muuna walipolitiki, Mishake Muyongo, ni muuso wanaha Namibia. Ndwa ne ezahezi la 2 Muyana, sikwata sa CLA hasitisa misunga mwa Katima Mulilo, kakukena mwawayelesi yeluilwe kimuuso, hamoho cwalo nikuyolwanisa siteshini sa mapokola, museto wa Wenela, ni kambe ya masole. Bamulao wanaha Namibia nebakile bafofaza mulelo wakubata kupuma sikiliti mwaliholanyana.