Otjomuise- Ehi rOvandoitji ariyata ozombaze mbari yevari nungwari ngari toree po tjimwe tjavyo povi¿a vivari poo ozondjira mbari, Ombara Otjitambi yOvaherero maitja.
Oritjatatu epango rOvaherero nOvakwena mo ngondjero yo tjisuta tjo TjiÞiro Otjindjandja, rari no mbongarero yo zo mbuze muno oku hungirira kovi¿enge peke peke ongondoroka no ngondjero yo tjisuta no ku kondja kutja ohoromende yEhi rOvanndoitji iute oku hungira kunoveni votjiposa, mberi ozondekurona zimba mba huka ondjembo ya Katjivitjouanga nOtjiÞiro Otjindjandja tjo 1904-1908. Nai ohoromende ya Namibia ino tjihungiriro kuna indji yEhi rOvandjoitji, ape nai tji tja hingi ozo mbura ndano okuza ko 2015. Epango indi kari riri mo tjihungiriro ihi Ombara Otjitambi yOvaherero, Vekuii Rukoro, matja ngunda otjihungiriro ihi tjasere kutja tjaza mo mbepo mo 2006 Ombara Otjitambi omuyaruke Kuaima Riruako ndja hitisa mOmbongarero yOtjiwa¿a tjazumba oyo aiyakura ombepo indji no ku hina eraka rimwe rounepo wayo wa pitasana nombepo indji, ndinondi imba mbaeri oveni vayo varambwa mo tjihungiriro ihi. Rukoro wa toko ovawonge vo zo mbuze oku kemuyetera oihatoi mo ma tjangwa wo ma nangero nga hindirwe kuwo okurira orupa ro tji hungiriro ihi. Matja ouhatoi wo ma ngero inga kutja owo verire orupa kuwo oveni mousemba wawo oveni otjo zo ndekurona zaimba zaimba mbahupa kOtjitiro Otjindjandja, ndino mberi ovakea tjimuna tjiveri ovaheka nai, kutja veri haamene oveni metuwo nap o tjiriro tjo tjihungiriro itji munda umwe, nu munda imbo warwe ku haame oruhindo rohoromende yehi rOvandoijti, ngunda ohoromende ya Namibia irire ondarere. Nandarire kutja oyo wina yasere oku kara kongotwe yo zo ndekurona zo Tjitiro Otjindjandja tjo vakwatera ovanausemba tjimuna ovakwatera avehe mehi. Indji ondjari ombepo nondero yo mbepo Onongo Riruako otja tje i tiirwe kotjiriro mo Mbongarero yo Tjiwa¿a mo 2006.
Ombara Otjitambi matja ohoromende yEhi rOvandoijti inomirungu vivari mepu rOtjitiro Otjindjandja nOtjisuta. Munda umwe mo tjo mbanguriro mo Mahi Omakutasane wa America motjihuro o New Yorka motjipose tjayo kuna Ovaherero nOvakwena itja owo kavandu nu vaso kutja vata otjo tjivata. Posia munda imbo warwe kuno horomende ya Namibia makuzu iri mo tjihungiriro nai tji tjima tjiya kotjikoro kutja oyo iningire ondjesiro. Imbi ovina vivari mbihina oku hitasana. Ngunda amotja vatire nawa imba makuzu ya tanda oku ningira ondjesiro, ondjesiro kuye indi amaitja kaina otjina otjivi tji ya zunÿire?
Munao Ombara Otjitambi Rukoro otjimatja ohoromende yEhi rOvandoitji ngaitoore okaira kemwe. Kutja okupandera pembo rayo ro ku tjizikiza ovitjitwa vyo muzepe Lothar von Trotha otja tjiya tjita mot jo mbanguriro mo New Yorka. Poo ngaizako kongurameno indji nu eye porwara kutja hapo tji ma ihee kutja ya ro ngerere oku ningira ondjesiro, oyondjo dja tjaitjavi? “Kanaa pekara ondjesiro no ku hina omavarero: kapeno’ ndjesiro maiyakurwa poo mairire ondjakurwa nganduu ohoromende yOvandoitji koruseinina tji maivara no ku yakura kutja ina tjiyazunda,” Rukoro matja. Norondu uiriri oyo tjiya yakura nao kwiimb ku yasere okuyakura owo mbeheri mo tji hungiriro tjitjiripo mena rokutja varambwa no ku paterwa pendje natjo. Posia owo veri kangamwa okurira orupa natjo kangamwa oruveze.
Ombara Johannes Isaack, nguri Omuhaamise wEhika rOvanane Vom,bazu Vovakwena, matja otjiwana atji wovisiwa iyo mambo ngeutuka ohunga nondjesiro yOvandoijti. Mena rokutja mehungi re rongaro otjiwana mutjiri, eye kena omambo wo tjivara wa tenene ohunga nOtjiÞiro Otjindjandja no nÿekasaneno. Oku hungirira ko zo mbindi zohuurire, ndeso okwiisapewa, matja ozombindi ndoovazu ozo vakwatera va Namibia zasere oku runduruka nu tjingetjo iho tjiwana tjasere oku runduruka punazo.
Posia orondu tji pakara ondjesirasaneno tja katjotjiri, wina mepu rOvandoitji. “Nungwari ohoromende yetu kaina omwano. Koumune wetu, ondjesirasaneno yotjiwana maiyenenekwa uriri indu: 1) Nowatjiri, no 2) Oukohoke.”