New Era Newspaper

New Era Epaper
Icon Collap
...
Home / Einyengo lyEgwopevi lyOshigwana moNamibia

Einyengo lyEgwopevi lyOshigwana moNamibia

2006-09-29  Staff Report 2

Einyengo lyEgwopevi lyOshigwana moNamibia
"WINDHOEK Namibia okwa taalelwa koshiponga shegwopevi lyoshigwana tashi zi maagundjuka mboka kaye na ohokwe nehalo okuvala aanona oshoka oye na eiyuvo kutya okutunga efamili pethimbo ndika oshi na ondilo noonkondo. Etokolo ndika hali ningwa koyendji yomaagundjuka aaniilonga moNamibia otali ka tula moshiponga Ondungethaneko yomumvo 2030, oshoka aanawino muuyuni otaya popi kutya egwopevi lyoshigwana kehe ohali gumu nayi omapendulopo nekoko lyemona moshilongo. KuNamibia, onkalo ndjika yokwaanehalo okumona uunona nenge okutinda okuya mondjokana kumboka haya longo, mboka oyendji taya lumbu pamwe ano ya otekathana, otashi kwatha wo HIV/AIDS mokweenditha kashona ekoko lyoshigwana moshilongo. Omuyalu gwaakwashigwana ngashingeyi otagu tengenekwa gu li paantu 2 044 147 noshigwana otashi koko paepelesenda 0,59 omumvo kehe. Ehangano lyUundjolowele mUuyuni otali tengeneke kutya okuthika momumvo 2025, ano oomvula ntano omanga omumvo 2030 inagu thika, oshigwana shaNamibia otashi ka kala paantu 2 061 106, tashi ka kala sha indjipala ashike naantu konyala ye li 16 959, kakele omuyalu nguka gwa faathana otagu ka gwa pevi sigo aakwashigwana ya kale awike ye li 1 795 852 okuthika momumvo 2050. Egwopevi ndyoka lyaantu 268 254 - oli li konyala iikando 15 yekoko lya tengenekwa li nasha nomumvo 2025. Aatseyinawa yemona otaya ti egwopevi lyoshigwana ohali etitha wo egwopevi lyongushu yiimaliwa/emona moshilongo naashika ohashi dhenge nayi ekoko lyomalandithilo. Egwopevi lyoshigwana ihali dhenge awike omalandithilo, ihe niilonga wo oshoka kape na we oonzo dhopantu dhi ihwapo. Omaipulo oge li mpaka kutya onakuyiwa yemona tali koko nawa otayi vulu okweethwa ashike ngawo molwashoka aantu, unene aagundjuka otaya ti oshi na ondilo okutekula nokuputudha aanona? Oshikwawo okutekula okanona oshi na ondilo moNamibia? Eeno shili, oyendji yomaagundjuka moNamibia oye na eitaalo ndyoka kutya oluvalo olu na ondilo nomolwetompelo ndika ohashi vulika ashike ya mone okanona kamwe nenge ya ninge opulana oku ka mona okanona kamwe. ""Ngame itandi vulu okutekula uunona wu vulithe kamwe,"" osho omugundjuka gumwe ta ti. ""MOvenduka omu na ondilo noonkondo."" Aanona oyendji oya talika ko omukundu omunene. Gumwe ota ti aalumentu Aanamibia oye li uupyakadhi uunene, oshoka ohayi iyageke okutekula nokuputudha omaluvalo gawo. Oye hole ashike okukala naakiintu, nangele ya vala nayo aanona, olundji ohaye ya ekelehi noku ka konga ishewe yalwe. Hugunina aakiintu oyo awike haya thigala po nomaluvalo gawo, ya tsikwa omutengi komapepe gawo okusila aanona oshimpwiyu omanga aasamane ya fadhuka po, osho meme gumwe ta ti. Omapekapeko ga ningwa iiwike iyali ya pita, otaga ulike kutya maantu 10, aantu yahetatu oya otekathana. Omapekapeko oge shi holola wo kutya maantu yatano kehe mboka ya otekathana, yatatu oye na nale okanona nenge uunona. Aakiintu mboka ye li momakwatathano goludhi nduka, unene mboka haya longo, otaya monika ya nyanyukilwa okootekathana. ""Oshike tatu vulu okuninga po? Ngele aalumentu inaya hala okuhokana, natu ya thiminike? Ngame onda kala nohonda yandje oomvula hamano, nonkalo oyi li nawa. Onde mu simaneka ngaashi omusamane gwandje twa fa twa hokana naye, naye osho wo a tala ndje ko. Oshike ishewe nda hala? osho omukiintu gumwe ta ti. Mokulumba monkalo yi li ngeyi aantu kaye na ohokwe okumona aanona oyendji nonando okwa li shi na ombiliha, nahugunina ohashi ka eta mpoka oshigwana ashihe shaNamibia oomeme oyo unene haya monika taya sile omaluvalo gawo oshimpwiyu shi vulithe ootate. Etengeneko okuputudha okanona moNamibia, okutala ashike komukalo gombiliha lela, oli li N$700 000 - shika osha kwatela mo ashike elongo, iikutu, olefa niinima yilwe ya kwatela mo oompumbwe dhokanona. Omuniilonga gondondo yopokati moNamibia - mboka oyendji oyo ya tila okumona uunona ohaya mono oshimaliwa shoodola N$60 000 komvula. Ngele nani onkalo oyi na ondilo okumona okanona moshilongo shika, nena epangelo oli na okuninga po sha ngaashi hashi ningwa miilongo yilwe muuyuni. Oonkunda dhimwe miikundaneki otadhi ti kutya Omupresitende gwaRussia Vladimir Putin okwa tula po oproholama yoomvula omulongo okukeelela egwopevi lyoshigwana mokugandja omakwatho gopashimaliwa nomayambidhidho, omanga Australia ha gandja omagano goodola $4 000 miimaliwa yaAmerika, omanga miimaliwa yaNamibia - N$30 000 lwaampoka kokanona kehe taka valwa, nepangelo olya eta po ishewe ethaneko okufuta iipumbiwa ayihe yaanona mboka oomeme yawo ya hala okulonga. Iilongo ngaashi France, Itali naPoland nayo ohayi gandja omayambidhidho goshimaliwa komwedhi komafamili/aanandjokana mboka ya hala okumona aanona. Ngele Namibia ita kotokele onkalo otashi vulika a ka hehele aaniilonga okuza kiilongo yilwe ngaashi tashi ningwa miilongo oyindji muEuropa. Ethimbo ewanawa ongashingeyi opo oshilongo shi tale shoka shi na okuningwa po, opo mboka ye li mepupi lyokumona ya mone aanona oyendji opo ku yandwe egwopevi lyoshigwana."
2006-09-29  Staff Report 2

Tags: Khomas
Share on social media