Home / Malaria ibulaya babafitelela mashumi amabeli Malaria ibulaya babafitelela mashumi amabeli
Kuzeeko Tjitemisa Windhoek – Batu bamashumi amabeli kabababeli bashwile mwanaha kaufela kwabutuku bwa malaria mwalikweli zetalu zefelile, mi ba 13 909 bafumanezwi butuku, Likwambuyu wa Makete Bernard Hausiku nabulezi viki yefelile. Haufiku naize mafu amashumi amabeli ka amabeli nabihilwe mwahala likweli za Sope ni Liatamani silimo se. Mwasilimo sa 2012, bane bafumanezwi butuku neli ba 3 163 mi mafu neli amane. Mwahala’ Sope ni Liatamani ñohola batu ba balishumi kaba lobapeli nebashwile mi ba 1 902 nebafumanezwi butuku. Likiliti zetaselizwe hahulu kizefumaneha kwamuseto wanaha Angola, ili yeo kuyambukela kwabutuku bwamalaria kupahami hahulu, hakubapanywa ni Namibia. Haufiku nabulezi hana tiseza famusulo waliluko lahae wasilimo sa 2018/2019 mwandu yamilao. Likiliti za Kavango ya Upa ni Mutulo libupa kalula ya 77.3 pesenti yalipiho zesebihilwe, mi lilatelelwa kisikiliti sa Zambezi sesili fa 11.1 pesenti ni sikiliti sa Ohangwena sesili fa 7.6 pesenti, nekuekelize likwambuyu. Nekubile nikueza hande mwamulelo wakubata kufukuza butuku bwamalaria kasilimo sa 2020, mi kuzwa silimo sa 2001 nekubile nikufukuzeha kwamafu amalaria ka 96 pesenti. Kasilimo sa 2001 lipiho zabane bafumanezwi butuku neli yemi fa 735 510 mi mafu neli 1 747, hakutalimwa lipiho zabamakete. Kasilimo sa 2012 kuyambukela nekukutile fa 3 163, mi mafu nabile amane. “Kabumai butuku bwamalaria nebuzuhile hape mwalilimo zetalu zefelile mi lipiho zene bihilwe ki 24 682 mwasilimo sa 2016, ba 87 nebabulailwe kibutuku,” likwambuyu wamakete nakile abulela ñohola. Naha Namibia kwamakalo asilimo se nekile yalatehelwa kimayemo ayona akueza hande mwakufukuza butuku bwamalaria, hala katengo kakabona zakulwanisa butuku bwamalaria mwalifasi la Afilika kakazibahala ka ALMA, ili kakabupwa kibaeteleli balinaha ze 49 za Afilika, babasebeza hamoho mwalinaha nilikiliti zalinaha, kubona kuli kasilimo sa 2030, hakusana yabulaiwa kibutuku bwamalaria. Nihakubonahala kuli naha Namibia neli yeñwi yalinaha zenefilwe mushukwe kasilimo sa 2016, silimo se naha ipalezwi kufiwa mushukwe kwamukopano wabu 30 wakatengo ka Afilika one ubezi mwa Ethiopia, hane kufiwa mishukwe yakueza hande mwakufukuza malaria mwalifasi la Afilika. Katengo ka ALMA nekafile mishukwe kwalinaha zesilezi zalifasi la Afilika kwamukopano wabu 30 mwa Ethiopia, kamutala omunde mwakufukuza malaria, sina lifasi la Afilika halibata kufelisa mafu amalaria kasilimo sa 2030. Kono likwambuyu wamakete nanyazize sicaba babahanelanga bamakete kuli basike bafayela mulyani osabisa minañi mwamandu abona. Nabilaezi hahulu kuli sihulu mwasikiliti sa Zambezi batu bahananga kuli mwamandu abona kufaelwe mulyani osabisa minañi nikufukuza kuyambukela kwabutuku bwamalaria. “Kuli naha Namibia ibe nitulo mwakulwanisa butuku bwamalaria, sicaba baswanezi kulatelela litukiso zebeilwe zeswanasina kusebelisa tunyandi twa minañi, nimilyani yesabisa minañi,” nekubulezi Haufiku kwamakalo asilimo se. Lizazi la Malaria la Lifasi lote nelibulukilwe labulalu . Kilizazi la lifasi lote lelitabelwa silimo ni silimo la 25 Lungu, kuzwa silimo sa 2008. Mutomo wasilimo se notwi “Luitukiselize Kulwanisa Malaria, Mina Bo?”. Malaria kiyeñwi amatuku akale abulaya batu. Mwasilimo sa 2016 batu babafitelela bolule bamyanda yemibeli mwalifasi lote, ili palo yene ekelize kabolule baketalizo hakubanywa nisilimo samakalo nebafumanezwi butuku bwamalaria. Mi mafu anatiswa kibutuku bwamalaria nafita fa 445, 000, mi 91 pesenti yateñi neli mwa Afilika.
Your experience on this site will be improved by allowing cookies.
