2008-03-03Staff Report 2 YO muhulu wa Likolo la Makete mwa sikiliti sa Oshana, Dr Naftali Hamata uli likiliti za mwa mutulo wa naha kutuha li bona makulano a pahami a butuku bwa malaria silimo se, ka libaka la pula ye n`atafezi ahulu kubeya munda mwa libaka ze shelana. Hana kile a ikopanya ni ba mutende o sunda ye felile, Hamata naize minan`i i n`atafezi ahulu mwa sikiliti mwa nako ya cwale kalibaka la mezi a pula mi kacwalo minan`I ita n`atafala hape ni kufita sihulu muta mezi a tuhela kumata. Hamata na kile a tumusa kuli mwa nako ya cwale minan`I ha I sika kala kale kuzwala kakuli mezi asa zwelapili kumata. Na kile a tazeleza kuli simpangaliko sita cinca mwa mazazi a taha. Yo muhulu hape na kile a bilaezwa ki mukwa wa bayahi ba ban`wi baba nze ba sebelisa bo masikito ba bona ka kuswalisa litapi isi ku itusisa bona kwa kuisileleza kwa minan`I ye tisa butuku bwa malaria. Na kile a bulela kuli ba Likolo la habo seba neuzi mianda-nda ya bo masikito kwa baima, basupali ni banana ba lilimo zesa fiteleli ze ketalizoho. Hamata na kile a kupa bazamaisi ba lilalanda ze shelana kuli ba kone kususueza bayahi ba bona kuli bano itusisanga bo masikito kakuli butuku bwa malaria kutuha bu tisa likayamana mwa mazazi a taha. Hamata na kile a bulela kuli pula ya silimo se sifelile neli ye nyinyani mi kacwalo ne kusina lipiho ze n`ata za butuku bwa malaria. Na kile a ekeza kuli Likolo ni lona neli kile la tusa ka kufaela mulyani wa DTD. Na kile a ekeza hape kuli, Likolo la habo mwa lilimo ze peli ze felile neli kile la mbalamanisa mukwa o mun`wi wa kubona nji mutu una ni ka kokwani ya malaria kapa awa ka kuitusisa minshini ye zwesipili mi kakuya ka Hamata, mukwa o u tusa bakuli kufumana kalafo ka bubebe ni bunabwangu. Hamata hape uli munda seu pumile bukuswani mingendenge ya kwande ya likolo ya kupotela libaka ze shelana inge ku fiwa lituto za makete ze shelana. Hala libaka ze likana 38 ze potelwangwa, ze 11 feela kize konwa feela kupotelwa mwa nako ya cwale mi kacwalo mingendenge hala lisebelezo zen`wi se tuhezwi. Mwa sikiliti sa Oshana feela, se kuna ni lipatela nyana ze talu zesa konwi kupotelwa mwa nako ya cwale ka bunako ka libaka la mikwakwa ye sinyehile ahulu. Ka mezi asa akalezwa kuli ata zwelapili kun`atafala, ba likolo seba ekelize kwa milyani ya bona ya malaria ni matuku a man`wi a tiswa ki likayamana la munda. Yo muhulu hape na kile a patalaza kuli Likolo la habo seli lekile milyani ya kukenisa mezi mi, milyani ye, ita fiwa kwa bayahi kaufeela ba sikiliti ili kuli bano nwa mezi a kenile ka kuisileleza kwa matuku a man`wi. Hamata hape uli munda kutuha u tisa makulano a matuku a cwale ka diarrhea ili butuku bwa mwa mbaa hala matuku a man`wi ha kuzwa butuku bwa malaria. Na kile a tumusa kuli nihaike hakuna lipiho zese bihilwe za matuku a man`wi mwa nako ya cwale, ba Likolo la habo ba saba matuku a cwale ka cholera ni typhoid. 2008-03-03Staff Report 2
