Ondanaukiro yomwinyi nombepo yeyuru ondanaukiro yoruveze orure ndjitjitwa iyomwinyo imbwi tjimauyende amautanauka.

Ondanaukiro indji imunikwa moupyu nomarokero wombura, muvyarwe ovingi. Peraisiwa kokutja evaverwa riyenda amari ririrekeroko epyu nomarokero wombura wina yauta okuhina kitjiukwa motupa otwingi twouye, no Namibia wina ritunwa navi iyondanaukiro wowinyo weyuru. Ovize mOtutumbo nOvikunwa tjionene vyundja kovyu¿e vyomwinyo weyuru novyo viÞtuna kouvi komakarero novikurya nomeva kwiimba mbehupa muyo tjitjiri otji¿a wina tjitjiÞenÿunisa omatumbiro wovinamwinyo nawina omakunino naindehupo wina rovaÞuta.

Ondanaukiro mowminyo weyu utuna ohunga poo uhoverera.  Orukwato rovinamwinyo ruÞanÿera ongarate komaryo wokuti, oro wina nduzira kokutja ehi rina omwemwe mburivi nawina oukee upyu.  Kutja okuti poo omaryo yetjindwavi otjtji¿a otjitjavari kovize movyotutumbo novikunwa, munao yasere okutanda okutjurura poo okuyauza kokutja omuÞuta mayenene  okuriyameka nokuyeneneka ondanaukiro kangamwa ndjimaitjitwa iyondanaukiro momwinyo nombepo yeyuru.  Ondanaukiro yomwinyo weyuru iyeterera omayerurukiro woupyu wevaverwa, nu munao otjikukara ekangamo mouparanga wa Namibia nai noupyu mburi kombanda yo 40C mbwamunika tjinene kotukondwa twokomamuho weyuva mehi. Opyu imbwi utuna ohunga kovinamwinyo momwano omuvi kutja ovyo avihakara nawa mongarero yavyo. 

Epyu nomariro
Otjinamwinyo tjimatjiri, pehuri patjo petoora oupyu nu munao tjingetjo orutu rwatjo. Otjotjisasanekero, oupyu worutu ohapo uirir o 38.5 mozongombe, o 39 mozonÿu no 39.5 mozongombo.  Oupyu worutu tjiwayeruruka kaombanda yaimba puwasere okukara,  okutja otjinamwinyo katjirimunu nawa morutu nu porumwe omwinyo watjo aukara moumba.  Ovinamwinyo oviyoore imbi ozongombe, ozonÿu nozongombo potwingi vivanga okurya ttjikwaporo (muhukomunene, mapeta poo ongurova) okupenga oupyu. Okutja ozoiri zoupyu mutenya ovyo vizuva okuyoora ovikurya mbivyari rukuru nokuvinyanyaura moutupa outiti pehuri vyavyo viyene okuvyungurisa nawa. 

Okurya ozoiri zomutenya omwingi mapehee kutja epyu marihonapara okutja ozohanya zeyuva nokutja pehuri patjo pemune ombameno yepyu. Okutja munao ovitjitwa vyomanyinganyingiro wotjimamwinyo tjimuna okukawondja nokurya makuso okuhenunwa kutja oupyu worutu rwatjo uyenene  ukare puwaso okukarera poo waso okuungurira tjitjiri otjina tjitjita wina kokutja otjinamwinyo  tjimune ovitunge vyorutu oviÞiÞi nokutja wina ouveruke watjo auharire ouwa nu munao otjo atjihaungura nawa. Otjo okutja katjina kukarara novitunge vyorutu mbyaenene; tjikure ouzeu; tjikare nomaihi wokehi nokukwata okungundi. 

Epyu norukwato
Oupyu owingi tjingetjo uÞuna kokukwata kotjinamwinyo. Ombameno yekangamo ritjita kutja otjinamwinyo tjihenunune ovitjitwa vyatjo vyomanyingannyingisiro worutu, mumuna wina okuronda poo okurondwa. Oukaze wotjikaze nawina omaunguririo wozondwi zotjirume maviyenene okutunwa tjinene iyoupyu. Ombameno youpyu itwamo ongurunguse momaunguriro wozondwi zokukwata tjimuna indji youkaze noyorume tjitjiri otji¿a tjitjiÞuna  kovina vyarwe mbyatjama komekuriro wei roukaze  nekweze raro nawina komeuriro wotjinamwinyo, omekuririo wondwi yondana mezumo nondana mezumo muvyarwe ovingi. Movinamwinyo ovirume, ekangamo rizunÿa omaunguriro wondwi yourume tjitjita kutja otjinamwinyo oruveze orusupi atjihakwata. 

Okutjurura oupyu kovinamwinyo
Nandarire kutja ovinamwinyo viyenena okutjinda ondanaukiro yokuti nomatjindiro wako oruveze ngaa koruveze, oupyu uyenena okuÞuna kotutu twavyo nomaunguriro otjo wina tjitjiÞuna kokutja ovyo mavyunguravi. Munao otjeri ondunge ombwa okutjevera ovinamwinyo kekangamo. Tjinene okukondja kokutja ovinamwinyo virire kehi yomuzire kehi yomiti mokuti.  Wina ohepero okutwapo omizire motjunda kutja okukunamo omiti poo omitutu vyotjiizire. Ihi ohepero tjinene, tjinene koutana, ozongombona nozondjona otjovinamwinyo potwingi mbyuhara motjunda nokuhina omuzire.  

Moupyu poo ovinamwinyo tjimaviri mutenya tjikunoupyu tjinene, vihepa omeva tjinene. Munao, ovinamwinyo otjivyasrere okupewa omeva ngayenene omakohoke nomapyu eyuvarihe. Omeva pendje konyota yotjinamwinyo wina yevatera okutararerka orutu. Mourumbu mburiko nai, ovatuta mavetjindisire ovinawminyo kukuna omaryo oruhapo.  Otjeri ohepero okuvitjindisa tjikuhina omutenya, no mondjira okuvisuvisa nokunwis omeva. Omatemba mumavitjindiwa wina yasete kutja yenomizire nosuviriro. Tjingetjo vyasere okunyonisiwa nokuyendwa tjikuhina omutenya, tjinene ozoiri zomuhokomunene ngunda akunoutaazu.

Koruseinina, ndoovazu ovinamwinyo maviso okwiiririsiwa po¿apape, maviso okwiirira ovina peke peke tjimuna ovukurya, oruveze rokurya nawina omeva. Munao omuÞuta otjasere okurundurura omarisiro wavyo kutja ovyo vikare noruveze okwiiririra omaryo omape inga 

*Omatjangwa inga owa Erastus Ngaruka, Onongo yOvinamwinyo mOmbanga yOtuutumbo nOvikunwa.