WINDOKO – Nombolo yababasabeleki nekutezi hainyani fafasi ka 0.6 pesenti, Kuzwa mwa 34 pesenti kasilimo sa 2016 kutaha mwa 33.4 pesenti kasilimo sa 2018. Zeo nelipatuluzwi kiyomuhulu wazalipalo, Alex Shimuafeni, yana ize kutotwa misebezi kusapahami hahulu mwalikiliti za Kavango ya Upa, Kunene, Omaheke ni Zambezi. Shimuafeni ili mueteleli wa kampani ya Namibia Statistics Agency (NSA), naize lipatisiso zeo neli ezizwe mwakweli ya Muimunene ni Yenda ñohola. Hana zibahaza lipatisiso naize likatusa NSA mwakulela nikueza buiketelo hala litaba zamisebezi. “Lutalima hahulu batu babafumaneha mwamandu abona mwanaha kaufela. Luikutwa hande kakuli batu babafita fa 94 percent neba alabezi kwa lipatisiso zaluna,” nabulezi. Naekelize kuli kalulo yeo ibonisa kuli naha Namibia ne alabezi hande kakuya kalitokwahalo zalifasi loote.

Shimuafeni naize hakutalimwa linombolo nekusina shutano yetuna mwahala lipalo za 2016 ni 2018. Naize nombolo yababanca babasabeleki babali mwahala lilimo ze 15 kuisa kuze 34 kasilimo sa 2018 neli 46.1  pesenti, mi nepahami kuzwa fa 43.4 kasilimo sa 2016. Kono naize hala babanca babali mwalimo ze 19 kuisa mwa 34 kutokwa misebezi kuyemi fa 44.8 pesenti.  “Nihakubonahala kuli palo yabasali base babeleka iekelize kuzwa mwa 318 615 kasilimo sa 2016 kutaha mwa 364 234 kasilimo sa 2018, nelubile feela nikekezo yenyinyani kwalineku la baana,” natolokile. Naize palo yabaana ne ekelize hainyani kuzwa mwa 358 270 kutaha fa 361 508 kasilimo sa 2018. “Niha mwalitolopo nombolo nesika ekeza hahulu, mwalibaka zamatakanyani nekubile nikekezo kuzwa mwa 261 707 kutaha fa 310 154,” nabulezi.

Shimuafeni naize hakutalimwa tuto kubonisa kuli haiba batu habasika ituta kutokwa misebezi nikona kwapahama. “Lipatisiso zapili hala litaba zabuikezezo hala babana nimapampili azabuikezezo kutokwa misebezi kuyemi fa 33.3 pesenti. Naize buñata bwa babanca mwanaha ili 34.9 pesenti hakuna zeba eza. Mi naize zeo kamukana litoloka kuli naha isana nikusebeza katata kufukuza kutokwa misebezi sihulu mwahala babanca.  Naize hala lituwelo babañwi bahola hahulu, babañwi bahola hainyani. Naize nombolo yelikanelezi yalituwelo mwanaha kaufela ki N$7 935. “Kono lipatisiso libonisa kuli baana bahola hahulu kufita basali,” nabulezi. Naize nekutalimilwe nimifuta yamisebezi. Mi babasina hande litokwahalo zecwale ka kufumana mali habapumula famusebezi, kapa kulifelwa mali habaya kwalikalafo pesenti yabona iyemi fa 57.7.