KATIMA MULILO – University ya Namibia (Unam) i bile likolo la buiketelo isi feela kwa bana ba Namibia kono kaufela kwa baituti babazwelela kwa linaha zemwi.
Bukachenu le, Unam i na ni baituti ba bazwelela kwa linaha zefita fa mashumi a mane ka zetalu (43). Maikuto ao nafitisizwe ki Unam Vice Chancellor Lazurus Hangula mwa liǹusa la hae la nabalezwi ki mubeleki wa sibaka sa mabalelo a sichaba sa Unam, Ellen Nambila, ka nako yene kukwalula simubuso makalelo a silimo mwa tuto mwa Katima Mulilo. “Seo a sitalusi fela kuli Unam ya zibahala kono kutaluseha kuli kuna ni mayemo ambuwa mwa tuto ni zibo yeo sikolo sanaha sesipahami si fa kwa baituti. Yeo ki taba yeiponahalisize ka mayemo ao sipahamisizwe mwahala linaha za Africa za tutengo twa tuto yepahami,” kwa bulela Angula.
Kakuya ka Angula, kunanuha mwalimu kwa palo ya baituti kutiswa ki baituti kuzwelela libaka ze shutana-shutana za mayemo a bupilo, kuzwelela linaha zefitelela mashumi amane ka zetalu za lifasi mubu. “Palo ya baituti ba baiǹolisize kuiponda mwa tuto kwa Unam unumwaha i pahami kuzwa mwa 19 506 kuya mwa 19 824. Hangula u zwezipili kupatulula kuli unumwaha i kaba lwa makalelo kuba ni sikwata sa baituti baba eza buchaziba bwa zamilyani (Bachelor of Pharmacy) ni buchaziba mwa tuto ya butichele ya ba baitukiseza kutateka likolo, tuto yefafasi ni yepahami ya litopa zenyinyani (Bachelor of Education in Pre, Lower and Upper Primary Graduate) kuzwa lituto zeo lizibahazwa mwa 2011 hakungunganya likolo zenefa tuto ya buluti kuba mwa Unam Faculty of Education.
Muzamaisi wa nkambe ya Katima Mulilo, Dr Bennet Kangumu na fitisize maikuto a kuli kusaeza hande kwa linepo zaba grade 12 mwa sikiliti silimo sesifelile kukutiselize hanyinyani fafasi palo ya baituti babancha baba amuhezwi. “Palo kaufela ya baituti i mwatasi a 900. Mwa nako yeo sikolo a nesisali mwa mayemo a college, nelubanga ni baituti ba mianda ye milalu (300) feela. Kacwalo lusepisa kuli mwa 2016, luta fitelela sikiti (1000). Palo ya baba amuhezwi neikutiselizwe fafasi ki linepo zeneli kwa tasi ahulu zaba grade 12 za 2014. Luna ni baituti babazwa kwande a naha, ba balalu bazwa kwa Zambia, ba babeli bazwa kwa Zimbabwe,” kwa inuneka Kangumu.
Kangumu hape nabilaelizwe ki mayemo maswe a lisebeliso fa kambe, ao kuona u talusize kuli ki a zemwi ao likolo la habo lipatehile kuongaonga. “Kuna ni mayemo a zabutokwa ao atiswa ki kuekeza kwa palo ya baituti ni lituto ze nca ze tisizwe. Lutalimani ni mayemo a kutokwa malobalo-sakata a baituti. Hape haluna libaka za mabapalelo, libaka za maitutelo ni mwakuezeza lipatisiso. Zeo kizona za litaba zelusweli kuongaonga ka nako ya cwale,” a talusa. A zwelapili kutumusa kuli nkambe i taba i ungekile mikopano ye mibeli silimo se, International symposium ka zamiseto mwa sikiliti sa mbowela wa Africa ni puteho ya za tuto ko kukaputahanela ba bachilaukile mwa tuto baba chinchana-chinchana.
Nkambe ya Katima Mulilo yeo kasizo ne zibahala fela kakufa kalulo ya tuto, i konile kuzibahaza lituto zepeli fa mukoloko wa yona, Bachelor of Veterinary Medicine ni Diploma in Animal Health. Zeo ki kambekelo kwa lituto zemwi zefiwa zeo likonwa kuezwa kakuituta mutu inze ali kwande a sikolo.
Isali mwa mutai wa tuto (Faculty of Education), kuzibahalizwe diploma ye nca mwa Junior Primary Education.