Kape newe mari sewa kekwao okurwisa nokutjurura ourunga wovinamuinyo tjinga imba mbe ṱunwa i wo ava tanda okukongora omivero avihe nandarire vyomberoo yOtjiuru tjEhi.
Orata yOkarukondwa kOmatoororero ka Pukiro, Pakkie Pakarae, novakwao vatanda nao. Oritjavari wa tjere nao mu Keetute wOmurari wOndjivisiro Ombaranga. Na kwizike nao kombunda yombongarero yourunga ndja haamene mOmaueuozonjanda tja Pukiro Oritjaine nda zu ko.
Ndja yetere pamwe oviṱo pekepeke ovanane vombazu, orutu rotjiwa¿a orutjurure rwourunga mEpukiro, OCommunity Anti-Stock Theft Organisation, ousupi OCASO, orupa rwouveruke wovinamuinyo norutu rwovaṱuta rwa Pukiro indwi oEastern Epukiro Farmers Association, (OEEFA).
Wina ovanangendo votukondwa twarwe twouṱuta wina ourunga ku u ri ongendo tjinene tjimuna Oeiseba, Okondjaṱu, Okotjituuo na Tjinene, opuvari.
Ombura ndji uriri nga ku ndino ndi, ozongombe 170 onḓa vakwa mEpukiro orini. Okutja omueze auhe ozongombe 34 ze vakwa mEpukiro.
Ozopereisa tji ze ri nawa ovaṱuta mEpukiro okutja va pandjarere ape Ozondora za Namibia engete momueze auhe.
Ombura aihe ndoovazu ourungua mbwi kau tjururirwe nu wa kaenda pondondo pu u ri nai maze vaza nandarire Ozondora za Namibia omangete 16. Tja rire Omaheke ayehe na Tjozondjupa atjihe tjandje ya rire ombandjarero onene tjinene.
Pakarae matja omatokero omanenenene mourunga oveta yokutjurura ourunga wovinamuinyo ndji ma tja i yandja omasa noku tundumanisa ousemba womarunga pendje na imbwi wovaṱuta.
Tjimuna mokutja omuvakerwa onguasere okukovisa ouhonapare kutja tjiri onyama poo otjiuru tjongombe ndja ṱu otjongombe ye poo onyama yongombe ye.
Otjeri ohepero okuyarukwa kororowa omauhonapare wombazu tji ya ri nomasa wokupangura oviposa vyourunga nokusutisa erunga tjimuna ozongombo ndatu mongombo aihe erunga ndi ra vaka. Pu ma munu kutja oveta yOmauhonapare wOmbazu mai hepa okutarururwa kutja i ve yandjere. Tjarwe ozongombe nḓe twarewa kOkazize ngunda oviposa amavi konḓononwa nu nḓe ha tjiukwa kutja hapo ngunda aze ri ngo nandarire tji za kwata ozondana nḓo ze rira ozauṋe? Tjarwe ouye u yenda komurungu nu mu nao otjiwaṋa novatjevere vatjo vourungu otji va sokupangiṋiwa noviungurisiwa vyakandino ndi.
Ohoromende mai panḓere pomausemba na imbwi wozondekurona zovakumininwa
Kae Maṱunḓu-Tjiparuro
Ohoromende ya Namibia mai tja mai panḓere pokuhina okutomba omausemba nge tjeverwa i yoveta youye poo yehi, mu mu na omausemba womihoko vyaimba mbe kumininua kutja va tjita Otjiṱiro Otjindjandja, kutja wina omazeva yondondo youye ye ve pwise.
Oyo mai tja nao meziriro yaro kOvahindwa vaPeke vOtjirata tjOmausemba wOvandu tjOmihoko Omikutasane. Ovandindwa vaPeke imba mu Tengarindi ombura ndji otji va tjangera ohoromende ya Namibia nOyehi rOvanoitji amave paha kutja ze zirire komapu pekepeke nga tjama nomuano mbu za ungura otjihungiriro tjOtjiṱiro Otjindjandja, Ondjesiro nOtjisuta. Ozo za sere okuzirira komakarero worupa wozondekurona motjihungiriro hi; omirrari vyokuveṱuna otjovandu mba ihamwa; okuvatera ozondekurona nehi nomaha; okuraisa ouatjiri womaihameno wazo; na wina okuzemburuka omakuruhungi nga.
Mai tja ya kara nongondjero oure ape wozombura omurongo kutja pe kare otjihungiriro otjo tji tja kara po oure wozombura hambombari. Ohunga nomakarero worupa i yozondekurona mai tja nga mba ozongondjero opu ze kara nandarire ombura ndja zu ko mu Tjikukutu Operesindenda yOkehi Nangolo Mbumba wa hakaena ku novanane vombazu vOvakwena mOtjoruuma.
Ohunga nokuṱuna nozondekurona, ohoromende mai tja kanawa okuyandja ondjo ku yo nu tjingetjo otjisuta wina posi ya ongurameno oko ngwi okutja kombunda yotjihungiriro nOruyano rwaPamwe (Joint Declaration, JD) ovakuramenepo vohoromende yEhi rOvandoitji vokombanda ve ya kOnamibia okuyekuningira ondjesiro.
Tji kwe ya kokuzemburuka omakuruhungi wOtjiṱiro Otjindjandja ohoromende mai tja ya sembamisa Otjirata tjOvirimatwa (National Heritage Council) otjozombura tji tja ungura noviwaṋa pekepeke mu mbya tjama nOtjiṱiro Otjindjandja. Ombii tjingeyo otuveze twomakuruhungi tjimuna Ohamakari nOzombuzovindimba twa tjangewa otjotuveze twovirumatwa vyotjiwaṋa.
Komurungu tji ya ri 20 ku Seninarindi mo-2014 Operesindenda Hifikepunye Pohamba otja kutjurura onguyu kohako yEpukiro wOvyuṋe vyOmazemburukiro wOngutukiro mOtjomuise. Pendje na nao ohoromende ya vatera kutja omaṱupa yovaṱi yokorotwe kOnamibia povikando vitatu pekepeke pendje na wina oviuṋe vyarwe vyombazu tjimuna orukarorwa nongora ya Hendrik Witbooi mbya kotorwa mo-2019 okuza kOtjipukiro tja Stuttgart mEhi rOvandoitji.
Caption: Oondjira poo oombate?…Ovanane vombazu ombura ndja zu ko pombongarero ndja isanenwe i yOtjiuru tjOkehi tjEhi Nangolo Mbumba ndji ku za ya andja omasa kohoromende okukawondja komurungu nOruyano rwaPamwe nohoromende yEhi rOvandoitji.
Picture: CHIEFS’ FORUM
Omuperende: Kae MaÞunÿu-Tjiparuro