Albertina Nakale

Aron Mushaukwa

KATIMA MULILO – Likwambuyu ya bona za litaba za kwanda naha Peya Mushelenga naize ki taba yende kulemuha kuli buiketo ni silelezo limbweshafezi kwa museto wa Namibia ni Botswana, mi kupila hamoho mwakozo kuzwelapili kubonahala. Mushelenga nabulezi zeo Labulalu kanako yapoto yamakutela mwa Katima Mulilo ni likwambuyu wa situlo sesi swana wanaha Botswana Lemogang Kwape, ili kone kuilo feela kakunyatela tumelelano mwatolopo ya Kasane Labune, mwahala Katengo ka sikiliti sa Zambezi ni Katengo ka sikiliti sa Chobe.

Mwalilimo zefelile kubile ni lipiho za butata kwa museto hala sicaba sesi pila kwamukulela wamuseto wanaha Namibia ni Botswana, mi linaha zepeli likupile bayahi kupila mwa kozo. Tumelelano ilela kukonkiseza tumelelano ya museto mwamaneku asilelezo, ni sebeliso ya limbule. “Hakutoloki kuli hakuna lipiho ze sikai zesa sweli kuezahala. Mayemo akuli batu baluna bapila mwa sabo atisa silalanda sa misunga, kutisa butata mwa maikuto akuli lupile mwa sizwale se si nde. Kikalibaka leo kuna ni tokwahalo yakuli sicaba sa luna si swalisane ni kubabaza butokwa bwa kupila hamoho mwa buiketo ni kozo kakuba lindambo,” nekubulezi Mushelenga.

Naize silikani hasibonahala kuhula mwa kamaiso ya kwa halimu, kikwabutokwa kuli kamaiso ya sicaba mwatasi ni yona ihulisa silikani sesinde sihulu kakutalima butata sicaba se si pila kwa museto si talimana ni bona hala limbule ze ikabelwa ki linaha zepeli. “Kukuta kutela kwa litaba zakuitwanisa kulwanisa litaba zende zelu ezize, kuhatelela fatokwahalo yakuli sicaba sa luna si ikutwa kusilelezwa ni kuikola limbule zefumaneha mwa nuka yeli kwa museto. Musebezi ocwalo ufa maheta aluna kakuba baeteleli kuli lufumane tatululo yakuya kuile yeka tisa kuli kozo ibe taba ya kamita,” nekuhatelezi Mushelenga.

Zeo halili cwalo, Kwape naize kubile ni cinceho yende mwa sikiliti. Naize sebeliso ya makadi abuizibahazo kusila museto itisize taba yende. “Sicaba ba ba pila kwa museto banze bapotela mabasi abona ni ku eza lipisinisi kwa maneku kaufela. Kuzwelela zibahazo ya sebeliso ya makadi abuizibahazo, tateko yamuseto wakuyema hañwi, miseto yesebeza lihola ze 24 kaufela libea Namibia ni Botswana kakuba linaha zesebeza hande hamoho mwa Afilika,” nabulezi.

Kwape nasepisize kuli swalisano mwahala linaha zepeli ki ya butokwa. “Silikani seo sizwa kwahule mi sibonahalile mwalitaba za kale, sizo, sizwale mwahala bayahi ba likiliti za Chobe ni Zambezi. Lubatu ba hamoho. Sicaba sa luna si ikabela limbule fobapilela. Kacwalo, kimusebezi wabona wakubona kuli limbule zeo za babalelwa,” nahatelezi. Tumelelano yene nyatezwi mwahala likiliti zepeli italima swalisano mwa kuhulisa sifumu, kuikabela limbule, lipapali ni sizo, swalisano mwahala likiliti zepeli ni swalisano ya likhuta za sizo.

Mwalilimo zefelile, bayahi ba sikiliti sa Zambezi ba ba pila kwamukulela wanuka ya Chobe ni Kwando bapilile mwasabo bakeñisa mafu akulubelwa kuli na ezahala, kutukufazwa ni kusinyasinya liswanelo zabona ki masole banaha Botswana. Mubusisi wasikiliti sa Zambezi Lawrence Sampofu ubulela kuli sicaba se baikutwa kusilelezwa. “Sicaba sa luna kwamukulela wa museto se baikutwa kusilelezwa hainyani, kasamulaho masole baluna bakala kufumaneha kwa museto kono basapila mwa sabo ya masole banaha Botswana. Kono cwale baka kona kuikola kuyamba, kusela mashela, kumweta bucwañi bwa kululehisa ni kueza mifiyelo, mataka akuyahisa malapa ni kuyangwela miselo kaufela yefumaneha kwa museto,” nekubulezi Sampofu.