Va indilwa vaha adjakaneke oipupulu kombinga yo-hMPV

Va indilwa vaha adjakaneke oipupulu kombinga yo-hMPV

Auleria Wakudumo 

Ouministeli wouhaku nonghalonawa owa indila Ovanamibia opo ve likaleke kokule nokuadjakaneka ouyelele tau pukifa ile uhe li mondjila kombinga yomukifi woHuman Metapneumovirus (hMPV) oo taku hokololwa wa tukuka moChina. Ouministeli owa kwashilipaleka yo kutya aishe oyi li peenhele nowa indila ovakwashiwana va kale va ngungumana moshilongo.

Molopota ya pitifwa kouministeli wouhaku Etitatu, omukulunhuwiliki mouministeli wouhaku Ben Nangombe okwa holola ta ti ouministeli owa didilika omwaalu woibofa yomukifi wohMPV ya uka pombada unene kouninginino waChina noilongo ya dingilila ouninginino waChina.  

“Ovanambelewa koshikondo shouhaku moChina ova holola kutya omwaalu owa uka pombada molwoutalala u li ko paife. Omukifi ohau endelele okutandavela pefimbo loutalala shaashi ohau etwa unene keshikisha nomukolo, omikifi dikwao ngaashi omukifi worespiratory syncytial hano omukifi hau nghundipaleke omapunga noifudifo osho yo omukifi woMycoplasma pneumonia natango hau nghundipaleke oifudifo,” Nangombe ta ti.

Nangombe okwa ti omukifi wohMPV omukifi ukulu, wa tukuka lwotete mo2001 pefimbo loutalala fiyo efimbo loitemadula. Omukifi vati owa didilikwa konyala moitukulwa aishe mounyuni wonale. 

Movakulunhu ve na oukolele, omukifi ou vati ohau tukula oshidu shomukolo nokutukula omikifi dikwao omanga movakulupe, ava ve na omaunghundi a wedwa po osho yo mounona hau tukula oudu wa divilika. 

“Ovanailonga mouministeli ove lilongekida okukondeka etukuko lomikifi okudja ngaho koMalaria, Crimean-Congo Haemorrhagic Fever (CCHF), Polio, Hepatitis E, Covid-19 nadikwao.” Nangombe ta ti.  Nangombe okwa holola ta ti omukifi wohMPV ohau etwa komikifi dihapu domomhepo okupitila momate. Etandavelo lopamhepo ohali kala luhapu pokati komunhu nomunhu okupitila mokufuda, okukolola, okutwa onghisha, okukwata ponhele pali omunhu ena omukifi ile okukwata oshinima sha kwatwa komunhu ta fekelwa ena omukifi a kolela po nande okuli ile to kumu omesho, omayulu, ile omulungu womunhu e na omukifi. 

Ovanhu otava dulu okukala ve na omadidiliko a yooloka omukifi wohMPV. Vamwe otava dulu kukala ve na omadidiliko a faafana ngaashi omukolo neshikisha ashike vamwe otava dulu okukala tava vele omutwe, meenhumba, oshitelele nosho tuu. 

Mopaife, kape na natango epango la ukilila lokukeelela omukifi wohMPV. Kape na yo ovenda yawo natango. Ouhaku wao otau dulu okulikolelela komadidiliko a yooloka omunhu keshe. 

Nande ongaho, okukeelela okudule okupanga. Onghene okukosha eenyala keshe fimbo wa kolola ile wa twa onghisha oule weesekonde 20 otaku kwafele okukeelela omukifi.

“Okulongifa vati osanitiser ngeenge ito dulu okukosha eenyala doye efimbo keshe. Li tuvikila alushe ngeenge to kolola ove ino kololela meke loye, nokudjala okalapi kokomulungu,” Nangombe ta ti. 

Nangombe okwa weda po ta ti ouministeli ina u dilika natango omalandifo nokuenda kOchina. Okwa holola ta ti ouministeli oweli kolelela kouyelele wa tulwa po koWorld Health Organization (WHO) mokuninga etokolo eli. 

Nande ongaho, Nangombe ota indile opo ovanhu vaha ende ile okutalela po ngeenge ve na omadidiliko omukifi ou. Ngeenge vati owe lihange u na omadidiliko omukifi ou konima ile manga u li molweendo loye, konga ekwafo lopaunamiti meendelelo.  -wakudumoauleria@gmail.com