Omayuva tji ya ri 15 ku Tengarindi mo 2005 okuza mombari yo mahatenya mba zuva otjiuru tjo kinda imwe ama tji ku kovanene vo vanatje moradio yOtjiherero oku hinakuhungira “Oviherero” momambo we omuini ku novanatje vavo. Ku ami tja ri otjihimise omuhonge wova-natje okutja nao. Hapo ovandu omahongero ve ye i poo ve riumba mo uriri, kutja nga-mbeno i rire omburo yotji-mariva ku vo? Ondando yomahongero hapo oyatjike? Ondando yomahongero okuparangisa nokunyomokisa oviyandjewa mbya ungurwa momundu, momerizemburukiro namorutu kutja indino eye me rikareke nomuinyo nu ma rire omburo onandjamo ku varwe, kehi re nga kouye auhe. Omuatje tji ma kauta okinda tjandje u novina mbya toora (kutja ovititi pu pe ta pi) mokutarera na moku-nyanda ponganda pe kurire. Ovina i mbi omuatje u toora meraka indi eye ka nyama! Eraka me nyanda, eraka me rira, eraka me rota, eraka me tira, eraka me yoroka. Otjiu-ngura tjomahongero okunene-parisa nokunyomokisa ondji-viro i ndji. Nambano ehungi i ndi mba puratena aari tatere koku-takuma Otjiingirisa ngunda ondjiviro omuatje ndja yende nayo amai sirwa mehi. Hapo ondjiviro i ndji mai yenene okuparangisiwa nokunyomoki-siwa vi ndoovazu ingwi omua-tje ke nakuyenena okuhanasana yo ku na varwe meraka eye nde hungira? Ndino ndi opu tu za okuhungira ohunga nomaho-ngero nge ri ongondoroka nomuatje. Omuatje u sokuhu-ngira ohunga nomuano eye mbu mamunu ovina nu a hana-sana ondjiviro novakwao no-kuhina kuritira ngunda ingwi omuvehonge ameve tike nokuvepetera mondjira. Mena rokuhina kusora okuhungira komuano ovo mbu ve muna ovina kaani mbyo meraka oritjavari okuza pomautiro, tjiva vovanatje vetu otji verira ovate vohoni ndji katjituka okurira ouhanduke na wina omanyengu nousoto otja pu mave kuru. Varwe mokukura kwavo ve karira ovo kurihonga ovina moviuru (meraka ram-bangu ndi ve he ri i nawa) tjinga ondjiviro yavo, okuhungira ouatjiri ai ha parangisirwe nokunyomokisiwa. Omahongero uomuatje tji ye hatungirirwe kondjiviro eye ndjatoora omuini meraka ka nyama ye karemanisa ome-risenginino we nu indino aye putarisa ounongo we woku-mema. Ndino ndi opu tu za okumuna ‘ovahongwandu’ ovengi mbe ha roro okumema ovina nungwari mbe tjiwa ovi-na mbya memwa i varwe uriri. Ongwaye ovanatje vova-vapa imba ovahungire vOtji-mburu vondjiviro ndji tjii parangisiwa nokunyomokisiwa meraka ravo amaave kauta okurihonga mOtjiingirisa tji ve ungura nawa povazorondu mba umbwa mOtjiingirisa, ngunda ave hi ya tonga momaraka wavo? Eraka romundu oombazu yomundu. Oro ooundu wo-mundu. Omundu ngu ha tji-virwe eraka re kemee keritjiwa omuini. Harukuru maa pan-djara ondengu ye youndu. Nu ndoovazu ingwi omuhungire ma vanga ovanene okuhina-kuhungira “Oviherero” ku no-vanatje vavo, ongwaye eye tja ha ire koradio yotjiwana arire ka karandisira okinda ye mOtjiingirisa? Otjiherero atja tji rira otjiwa indu tji matji sora okuinganisa ovirandwa nu tji pe ya kokutjinyomokisa tji vaze ku kwa vaza omaraka warwe atji nyengewa! Oradio yOtji-herero i sokunyomokisa oma-hungiriro wOtjiherero nu otji i ha sere okutarera omundu ama hohiza ovanene okuhina-kuhungira Otjiherero ku nova-kwatwa vavo okutuurungira muyo. Ete tjiva nai katu na indu twa hungirire Otjiingirisa ku no-vanene vetu nu owete mba tu-hungira Otjiingirisa ousopoke nokuhinauzeu nu kombanda yaavihe tu tji resa nawa no-kutjitjanga nawa. Otjiwana tjetu ndino ndi tja yaruka okumuna kutja ounatje outiti okutakuma Otjiingirisa ootjina otjinandengu. Otjii-ngirisa tjomotjinyo nokuhi-nandjiviro ndja tongo ndja nyomoka, nu na kombanda ya-nao tji tji he iwe okuresewa no-kutjangwa, tje riraisa kutja omawa otjowokurihungirira uriri. Ovina mbi ami mbe rimwina omuini ozombura ndu mba hongo inda. Otjina otjinadengu okuya-ndjera ovanatje okuhandjaura ovina ovo mbi mave munu, mbi mave ripura na vyo, mbi va tjita, mbya tjitwa ku vo poo ku varwe meraka kangamwa arihe ovo ndi ve hungira nawa. Ozo-mitiri popengi ze tjita onda-taiziro yokukondja okutumbira ovina, ovanatje mbi ve hi na-kuzuva, moviuru nu mokutjita nai ave ha toko ovanatje oku-ripura oveni. Omahongero we-raka oritjavari ye sokuhe-menwa nu aye ha purukutirwa kehi yongamburiro yoposyo indji yokutja “ovanatje ovatiti ve kambura eraka oritjavari tjimanga”. Okukambura eraka ngwi kape heye kutja omuatje eraka ndo we riririsa ore ma yenene okuuta okurota mu ro na tji ma tu ma tja “mummy”. Ngatu tjevere okukaisa ova-natje vetu ave hineraka ndi vehungira nawa indi atwa ngara matu ve ‘hongo’ okuhungira Otjiingirisa nawa. Oomaraka ovirunga ye za mbo! Omuatje ngu notjiyandjewa tjomaraka u na tjo wa pewa. Tje hungira Otjiherero nawa popengi ma hungire Otjiingirisa nawa wina. Nga kondiro me pandere peraka ndi tjinga oro ari ri otjirumatwa ku ami. Owoye nondengero Mitiri N.K. Mbaeva Otjomuise