[t4b-ticker]

Iigwanahangano nOproholama yIikulya kOothigwa moNamibia

Home Archived Iigwanahangano nOproholama yIikulya kOothigwa moNamibia

WINDHOEK Uuministeli wUuthikepamwe wOpau-kakwa-shike-ko-kantu nOnkalonawa yAanona pamwe nOproholama yOondja mUuyuni yIigwanahangano omasiku ga zi ko oya shaina etsokumweuvathano li nasha netameko lyokugandja omakwatho giikulya koothigwa naanona mboka ya pumbwa eyambidhidho miitopolwa mbyoka ya dhengwa unene ya lila kompumbwe yiipalutha moshilongo. Iitopolwa itatu; Oshana, Oshikoto nOmusati yimwe yomiitopolwa ihamano moka oothigwa naanona ya pumbwa ekwatho ye li 111 000 taya ka mona omakwatho giikulya. Otaku tiwa miitopolwa mbyoka, konyala okanona kamwe komuunona 10 ohaka mono eyambidhidho komuvali ashike gumwe. Epangelo olya ningile eindilo ndika lyekwatho lyoondja koUnited Nations World Food Programme (UNWFP) momumvo 2003. Uuministeli wuuthikepamwe wopaukak-washike-ko-kantu owo tau ka unganeka etopolo lyiikulya mOshikoto, Ohangwena, Omusati, Oshana, Kavango naCaprivi sigo ehulilo lyoshimaliwa shomumvo 2007/8, sho uuministeli tawu ka vula okutula omuyalu ogundji goothigwa momukalo gokupewa oshimaliwa kepangelo. Okuthika pehulilo lyaMaalitsa aanona 45 340 oya nyolithwa opo ya ka mone omakwatho gepangelo. Omimvo mbali dha piti, omuyalu gwaanona ogwa li ashike 7 000. Sho oproholama ndjoka ya tseyithwa mOmaandaha ngaka, Namibia okwa kwatelwa momayakulo goWFP ge nasha niilonga yehangano ndika mUumbugantu waAfrika, ngoka taga gandja omakwatho goondja kiigwana mbyoka ya pumbwa egameno lyiikulya oshowo iilongo mbyoka lya dhengwa nayi komukithi goHIV/AIDS. Nonando Namibia oku na iiyakulitho yi li nawa mbyoka tayi shilipaleke egandjo lyiikulya lya nuka po moositola, oondando dhiilandomwa odhi li pombanda noonkondo, naashika ohadhi dhigupaleke aantu yamwe kaa ya vule okulanda iikulya, osho Minista yUuthikepamwe wOpau-kakwashike-ko-kantu nOnkalonawa yAanona, Marlene Mungunda ta ti. Omukundu omukwawo tagu nayipaleke uuhupilo ogo omukithi goHIV/AIDS, ngoka gwa guma nayi omafamili ogendji, noku ga tula monkalo yoluhepo. Mungunda ota ti Aanamibia oyendji aathigona noya pumbwa omakwatho unene iikulya. Oshikwawo oshilongo shika oshi na omuyalu goothigwa naanona ya pumbwa tagu indjipala esiku kehe, mboka ya pumbwa iikulya, ofuto yosikola, eyambidhidho pamadhiladhilo nopamaiyuvo. Ongomukalo okunengeneka onkalo yompumbwe yoondja, oUNWFP oya gandja okapandi koomiliyuna omilongo omugoyi nane (N$94 million) omolwegandjo lyekwatho lyiikulya koothigwa naanona ya pumbwa ekwatho miitopolwa ihamano moshilongo. Mungunda okwiindile ayehe ye na mo oshipambu metopolo lyiikulya ya shilipaleke kutya omakwatho ngaka oga pewa aanona pethimbo, ta ti aanona inaya liwa nando oshipungo oshoka ngele osha ningwa, nena oshigwana ashihe osha tulwa pomutenya – ano onakuyiwa yoshigwana oyi li moshiponga. “Ngele otwa hupitha aanona, nena otwa hupitha oshigwana shokomongula,” Mungunda ta ti. John Prout, Omukuluntuwiliki goWFP moNamibia, ota ti ngashingeyi sho aakiintu naanona ya talika ko oyo unene ya dhengwa komukithi noluhepo, omakwatho giikulya oga nuninwa omuyalu omunene goothigwa naanona ya pumbwa eyambidhidho, mboka taya lumbu monkalo yondjala. WFP okwa yumudhile po ombelewa ye moNa-mibia omvula ya zi ko, nelalakano okunkondopaleka eyambidhidho lye koothigwa naanona, okupitila moo-proholama dhomakwatho okunengeneka onkalo yaNa-kiidhi kaHalyenya nompumbwe yiipalutha mokati koothig-wa naanona ya pumbwa eyambidhidho. Omayalulo otaga ulike kutya 24% dhaanona ye li kohi yoomvula ntano oya dhengwa komanyutu gethimbo ele, omanga 9% ye niwe kondjala yethimbo efupi. “Oondondo dhika dhomanyutu itadhi taambiwa ko, notadhi ulike okwaanuuthikepamwe pokati kaayamba naathigona,” Prout ta ti. Ta gwedha po kutya nonando ope na omukalondjigilile okukwatakanitha ondjala niiponga ngaashi iikungulu yopauntshitwe, iita nomakuyunguto, oopelesenda 90 dhomaso otaga etwa kondjala nomanyutu mokati kaambo-ka kaye na iikulya ethimbo ele shi vulithe iihakanwa yiini-ngwanima yopauntshitwe mbyoka hayi holoka inashi tegelelwa.