Marythar Kambinda
Baima bane bakatazeha kufumana maino nako yakupuluha hai atumela sebakona kukatuluha, kasamulaho akukwalulwa kwamuyaho watibelelo mwa Katima Mulilo. Muyaho watibelelo wabaima nokwaluzwi viki yefelile Labune kiyanali Mufumahali Wapili Penehupifo Pohamba. Muyaho okona kunga basali babaima babalikana mashumi alobapeli noyahilwe kiLikolo la Makete ni Pabalelo ya Sicaba, kaswalilsano ni ofesi ya Social Security Commission (SSC), mi kikalululo yamiyaho yatibelelo yabaima yekayahiwa naha kaufela kasinyehelo yamasheleñi alikana bolule bamashumi amalalu.
Pohamba naize baima kamita bafapelezwa kuina mwalibulututu zaswalelele, kapa mane fañandaleza ni mwatasa’ likota mabapa ni sipatela, balibelezi nako yakupuluha. Naekelize kuli libaka zeo zesina liapehelo ni lisebelezo zalimbuzi, libea baima mwakozi yakufumana matuku. “Kutokwa miyaho sakata yatibelelo ibea baima mwakozi yakulumiwa ki linoha ni likokwani, hamoho cwalo ni bubangoki bobuñwi. Muyaho wo ukatusa hahulu sicaba saluna, ili baima ni basali babasanzo puluha, kubafa kolo yakuba bukaufi ni pabalelo yamakete,” nabulezi. Membala wakatengo kaSSC Henry Bruwer naize mutomo wakatengo kikutahisa buiketo ni kufukuza bunjebwe.
“Zeo kona lika zetisa kuli basali baine mwatasa’ likota, kubea buiketo bwabona mwakozi kuli bakone kuba bukaufi ni lipatela,” nabulezi. Mwamanzwi ane abalezwi kimubusisi wasikiliti sa Zambezi Lawrence Sampofu, likwambuyu wazwelopili yalibaka zalitolopo ni matakanyani Erastus Uutoni, naize muyaho kineulo yende kuzwelela kwakatengo kaSSC, mi uka bapala kalulotuna kutatulula butata baima batalimana ni bona hababata kuba bukaufi ni lipatela. “Kabaka leo kubelanga butata babapila mwalibaka zamatakanyani kuya kwalipatela nako haifitile. Sihulu baima baipumananga mwamayemo amaswe,” nabulezi.
Zeo halili cwalo, likwambuyu wamakete, mwamanzwi ane abalilwe kimubakweli wamuzamaisi walikolo, Taimi Amaambo, naize muyaho noyahilwe kutusa baima. Naize mafu abaima amwahala babalalu kuisa kubasupile mwasilimo, mwalilimo zesupile zefelile. Mi alimbututu amwahala 29 kuisa 63 kasilimo. “Buñata bwa mafu abaima kanako yakupuluha kapa kasamulaho akupuluha akonwa kutibelwa,” nabulezi. Babuleli babañwi neba susuelize baima kubelekisa muyaho, ili kuli buiketo bwa limbututu zabona bukone kuba hande. Muyaho una cwalo ni muzuzu wamisebezi yabuikezezo, teñi basali bakona kukatuluha nikuitenga mwakuluha ni likezo zeñwi.