WINDHOEK
Muso u tumusize tuso ya penenyana ka libaka la linanga lelitalimanwi ni lona naha kabupala, kacwalo kuelezwa balimi kufukuza mitapi ya bona kuambuka lisinyehelo.
Likolo la Njimo, Mezi ni Mishitu li kupa balimi ba limunanu ba basina mafulisezo sakata ku lekisa mitapai ya bona inge isali mwa mayemo sakata sina mayemo a mafulelo a sweli kukutela fafasi. Bunde bwa kulekisa limunanu inze lisa nunile lifumana teko sakata. Abraham Nehemia, muǹoli swalelele wa likolo la Njimo, Mezi ni Mishitu u li, balimi ba bata latelela kelezo ya likolo kufukuza kwa limunanu kualabela kwa linanga, bata itenga mwa susuwezo ya kufundota limunanu, tumelelano ya kufuma mafulisezo ni litukiso za linzila. Lituso zepeli zeta kalelwa ona fa kuzwa fela mwa tumuso ya swalele ya tuso ya linanga kiya N$ 300 million yeo i lumelelanwi kuyona a sekufelizwe lipatisiso za mayemo a lico za bubeke ni limbule za lico. Mulelo wa makutela-kaufi wo neungekilwe Kandao anena ni lizazi lilimwi kuisa Sikulu unumwaha, kuzwa teni linaneho zemwi lita yaliwa kukona kualabela kwa linanga haiba inge kuba ni tokwahalo ye cwalo. Kukona kufumana kwa susuwezo ya kufundota likomu, balimi ba kupiwa kubeya ma pampili a latelela a bafelize kulekisa kulatelela kelezo ye: pampili ya bupaki ye supeza litekisano, pampili ya kulumelelwa kuzamaisa limunanu ye dintisizwe kwa sipokola, ni lisupo za kuzamaisa inze liswalisani hamoho.
Ka kuya ka litukiso za ku susuwezo kufundota limunanu, balimi bata amuhela N$80 kwa limunanu ze nyinyani (lipuli, likulube ni lingu) ni N$400 ka komu ye lekisizwe, kacwalo balimi baelezwa kubeya hande bupaki bwa palo ya likomu ze lekisizwe. Balimi ba ba zamaisa likomu za bona ka limota kuisa kwa mafulelo ka putako ni bona bafumana kwa tuso ya 50 cents ka mulongelo kuisa mwa N$16 ka libima (km) ka butelele bo busa fiteleli libima ze 500 km.
Bakupi ba mafulisezo ba tafumana 50 cents kamutapi ka kweli. Pene ye pahami i kaba N$40 ka komu ka kweli kuisa fa likomu ze lishumi. Mwa limunanu zenyinyani (lipuli ni lingu) ki N$500 kuisa fa mitapi yesa fiteleli 600 kapa mitapi ye zwakani ni yona ya lifelwa. Ka kuya ka likelezo za Cabinet, likolo la Njimo, Mezi ni Mishitu lita ikopanyanga ni balimi ni babamwi babana ni chiseho mwa bulimi kufumana mukwa wa kutusa balimi ka kufukuza mitapi ya bona kalibaka la mayemo maswe a linanga.
Mapampili a tokwahala kwa balimi kukona kuitenga kwa lituso za kufukulezwa kwa tifo ya mafulelo ni linzila ki a cwale: tumelelano ya mafulisezo swalelele, bupaki bwa za litifo za mafulisezo, bupaki bwa litifo za linzila, mapampili a kulumelelwa kuzamaisa limunanu a dintilwe kwa sipokola ku kopanyeleza ni lisupo za kuzamaisa.
Kuziba litaba ka butungi, balimi ba limunanu ba elezwa kupotela ofisi ya likolo la Njimo, Mezi ni Mishitu yeli mabapa ni bona.