KATIMA MULILO – Balimi ba mbonyi mwasikiliti sa Zambezi babulela kuli Habana kuzwafa kulwanela kulifiwa masheleñi abona alikana N$700 000, abakolotiwa kikampani yefumaneha mwasikiliti yebakanya mbonyi. Kampani yebulelwa ki Agrimill, ili yefumaneha mwasilalanda sa Machita. Ilekanga bubeke bwa mbonyi yeñata kwabalimi mwasikiliti, nikubakanya bubeke bo nikubulekisa. Balimi babafilikani habasikafumana tifo yabona kuzwa silimo sa 2021, ili taba yeba hapelelize kukupa tuso ya kamaiso ya sikiliti ni mapokola.
Yomuñwi yayaemela balimi Morris Simwanza nabulezi viki yefelile kuli nihane basepisizwe kuli baka lifiwa kweli yefelile, muña kampani Bernard Mbeha, upalezwi kutaleleza buitamo bwa hae. “Nelu kolwisizwe kuli balimi bakute feela kwahae uka lulifa kakutala. Kikale kufita kweli kono hakuna tifo ye ezizwe. Kilihata. Lubata kuli alulife kakutala nikufeza onafo feela. Bulimu butokwa puluko yetuna yamasheleñi nikusebeza katata kuli kufumanehe masaka amañata ambonyi. Na kasibili neni lekisize masaka alikana 202 kuyena, hakuna seni lifilwe kuzwa 2021. Banabaka habasikaya kwasikolo kakuli neni sakwanisi kubalifela. Lubata masheleñi aluna kakutala,” nekubulezi Simwanza.
Kweli yefelile balimi bamashumi asupile neba tambekile liñolo la lipilaelo kumubusisi wasikiliti Lawrence Sampofu, kuli afe taelo ku Mbeha kuli abalife masheleñi abakolota kuzwa silimo sa 2021. Kubonisa butokwa bwataba yeo balimi nebailo eza mafulo mabapa ni lukwakwa lwa kampani busihu bulibuñwi. Simwanza naize hane bali teñi, balimi babañwi bakala kufumana litifo zabona. Kono bakeñisa kutokwa lico nebapalezwi kuinelela teñi kacwalo sebakutela kwamahae abona kasepiso yakuli baka lifiwa. Balimi hape babata kekezo ya 5% hala masheleñi abakolotiwa.
Kulika kufumana bupaki ku Mbeha nekupalile kakuli kuzwa kweli yefelile ha alabi foni yahae. Hana kupilwe kubulela Sampofu naize nahupula kuli taba nefelile. “Kuzwa liñolo la linonge halitiswa, balimi nebasika kuta kuna. Neni hupula kuli taba netatuluzwi. Ofesi ya mubusisi isiala ikwaluhile. Ni eleza balimi kuli bakute bayo kandekisana ni Mbeha niku utwa kuli uliñi,” nekubulezi Sampofu. Kwamulaho Sampofu nakile abonisa kuli uziba taba yeo, mi naize nakile akupa kelezo yamuatuli wakhuta yenyinyani. Yana ‘baelelize kukwalula muzeko.
Balimi kihabanga kelezo mi balwalula muzeko la 4 Sope 2023. Sibuabui wasipokola Kisco Sitali nabulezi viki yefelile kuli taba ye ama masaka ambonyi alikana 202, amasheleñi akuma fa N$66 699 isasweli kubatisiswa. Taba yeñwi yabuputeleli yamasaka mashumi amane amasheleñi alikana N$12 378 nekwalisizwe kimubilaeli. Balimi babañwi bababeli nibona neba kwalisize litaba zabona; alimuñwi neli masaka ambonyi amashumi alobapeli, amasheleñi alikana N$29 789, kuyeñwi taba neli masaka amashumi asilezi ka amabeli amasheñi alikana N$18 505.