Windhoek
Likuhu zefitelela 4000 lishwile kwa butuku bwa Newcastle kuzwa butuku bubutuka mwa libaka za sizo za mutulo wa naha mwa Muyana. Kuzuha kwa butuku kufumaneha feela mwa likiliti ze ne, zecwale ka Omusati, Oshana, Ohangwena, ni Oshikoto, nihakuli-cwalo hakuna piho yenca yebihilwe kuzwelela zona likiliti zeo.
Hana lika kulemusa balimi ba likuhu ni sicaba malobanyana, muňoli ya inelezi mwa liluko lanjimo, Sophia Kasheeta, uize, kulilimaniswa kwa litekisano ni kuzamaisa linyunywani zepila zecwale ka (likuhu, lipato, limpye, makakalinyatela, linyunywani zezamaya mwa likalamunanga, linkwilimba, maiba, ni zemwi), mai abutala, milimba, ni lico zalikuhu zezwelela kamo likuhu lipila teni, kuzwelela mwa likiliti zetaselizwe. “Kuzamaisa linyunywani zepila ni mai kuzwelela linaha zemwi kapa likiliti kuzwelela mbowela wa lukwakwa lwa Cordon kukena mwa likiliti zeyakezi nizona lifilwe mbamba kuzwa cwanuňu fa, imi maňolo alumelela kuzamaisa anafilwe akungulezwi kwatuku,” a talusa.
Kasheeta uize, kamaiso yalinyunywani zepila kukena mwa likiliti zeyakezi zalumelelwa kakufiwa maňolo akamaiso kuzwelela kwa kalulo ya limunanu, kubona fela lifilwe silelezo (litabilwe halalu) kwa butuku bwa Newcasttle. U kupile balimi kuikopanya ni bakalulo ya naha yebona zalimunanu babali mabapa kamukwa wa kufa silelezo. Silelezo ya kutaba linyunywani iswanela kuezahala mwakamaiso ya bo chaziba balimunanu. Kasheeta uize, kuyemiswa kwa kamaiso ya linyunywani zepila, mai asikatatehiwa, nama yekangezi ya nyunywani, milimba kuzwelela linaha zeli mabapa, zepotolohile libaka ze taselizwe za mutulo wa Namibia nikona kulilimanisizwe. “Kamaiso ya nama yekangezi ya nyunywani, nama ya nyunywani kukena mwa libaka zetaselizwe ikona kulumelelwa kubona feela kuna ni mapampili alumelela kueza cwalo. Nihakuki-cwalo, nama yekangezi ya nyunywani/nama ya nyunywani kuzwelela libaka zeyakezi kwa butuku aisikalumelelwa.
“Misecho ya famikwakwa hala likiliti za bulimi bwasizo bwa mutulo wa naha ni mukulela wa museto likana liezahala, mi babatafumaneha kuloba mulao batabe bazekisizwe. “Balimi balibaka zetaselizwe bakupiwa kumatela mwalibaka za bakalulo ya limunanu babali bukaufi nibona kuli bayofumana mipendo kwa butuku bwa Newcasttle. Babulimi kaufela bwasikuwa bakupiwa kunga mihato ya kutaba likuhu zabona kulifa silelezo. Nihakuli-cwalo balimi balimpye baelezwa kusa taba linyunywani zabona kwa butuku bwa Newcattle pili basikaikopanya kale ni baelezi balimunanu.” a talusa.
Nafelelelize kakutalusa kuli, balimi kaufela bakupiwa kubiha lisupo za butuku bwa Newcastle kubasilelezo ya limunanu kapa babeleki banjimo, manduna kapa bayemeli basicaba mwa lilalanda kusina kusinya nako.