Ehanagulopo lyOombashu Lya Geyitha Aakwashigwana mOvenduka

Home Languages Ehanagulopo lyOombashu Lya Geyitha Aakwashigwana mOvenduka

WINDHOEK –  Ooyene yoombashu molukanda lwiinyakwi Goreagab Dam moKatutura okwa li ya thigwa pomutenya kaa ye na omalukalwa gawo mEtitano konima sho elelo lyondoolopa kwa li lya hanagula po oombashu dhawo, shoka ooyene yoombashu taya ti omatilitho nomambandameko  taya ningilwa kaanambelewa yelelo lyondoolopa, mwa kwatelwa Opolisi yaMuni gwaVenduka. Metitano lya zi ko oombashu konyala dhi li 10 lwaampoka okwa li dha teyagulwa po moshitopolwa moka kaanambelewa yoshilandopangelo ye nasha nokukaleka po oveta nelandulathano – aapolisi, nonkalo ndjoka okwa li ya geyitha noonkondo aakwashigwana mboka ye li 100 lwaampoka mboka ya gumwa. Aakalimo otaya ti kutya oonkatu dhElelo lyaVenduka olye ya thigi pongalangala oshowo monkalo yoluhepo niihuna, shoka tashi ya dhimbulukitha nokuli omathimbo guukoloni, sho omalelo gepangelo lyuukoloni kwa li hali hepeke nokumonitha aakwashigwana iihuna, omanga oshilongo inashi manguluka. Aakalimo ya geya noonkondo natango oya ningi omatilitho kutya otaya ka dhengela ishewe oombashu odhindji dha gwedhwa po shaa li paveta pehala mpoka pwaa na – omatungo nenge ehala lyehalandjandja mpoka, ngele epangelo itali ya pe evi, omahala okudhengela oombashu dhawo. “Oombulu odha kala noku tu dhenga, kakele odha kala hadhi tu pe iikulya nomalukalwa/omahala gokukala, ndele epangelo ndika ihali tu pe nande osha,” osho omukalimo gumwe a geya ta popi. Petrus Shikongo, ngoka e li gumwe gomaakalimo mboka ye li ooyene yoombashu dhoka dha teyagulwa po, ota ti kutya epangelo olye ya tala ko ashike ngaashi oombwa oshowo oolunkima nenge oondjima (dhomokuti). “Tse otatu kambadhala andola okukala twa dhika omalukalwa/omagumbo getu kutseyene oshowo aanegumbo yetu, ihe tala ashike sho taye tu ningile, oya hala mbela tu ye peni,” osho Shikongo ta pula.

“Aantu ashike mboka ye na iimaliwa oyo haya vulu okumona evi/omahala, ndele tse aathigona otatu ningwa ihe ngiini,” osho ta popi neyeme. Aakalimo natango okwa li ishewe ya geyithwa unene komukalo ngoka gwehanagulopo lyoombashu ndyoka lya ningwa omanga inaya tseyithilwa nenge omanga ooyene yoombashu inaya kundathanwa nayo nawa, nonando pe na etokolo lyompangu ndyoka tali ti kutya Elelo lyaMuni gwaVenduka nali ethe aakalimo yomolukanda Goreagab Dam ya kale mpoka ye li ngashingeyi. “Tse katu na mpoka tatu yi, aanona yetu itaya vulu we okuya koosikola, nethimbo ndika omvula oyi li popepi nokuloka, shoka tashi ka nayipaleka onkalo noonkondo, osho gumwe gomaakalimo yomolukanda nduka ta ti. Ehanagulopo lyombashu yimwe ohali kotha konyala oshimaliwa shi li poodolla dhaNamibia omayovi gatatu (N$3 000) oku yi dhengela nenge oku yi tunga po. “Openi ihe tatu ka mona ishewe iimaliwa mbika ngashingeyi,” osho omukiintu gumwe ngoka a limbililwa nokwa geya noonkondo ta popi. “Sho nda galuka kiilonga, onda adha ashike egumbo lyandje lya teyagulwa po. Omaliko gamwe onda adha ashike ga gongelwa pokakololo kamwe, omanga iitungitho – iipeleki yandje ya halakana ashike apehe mpoka. Ngame shivalelwe nande ndi pewe nando etseyitho lyasha li nasha nokutembuka po pehala ndika,” osho ta ti. Aakalimo yamwe mboka ya li po pethimbo oombashu tadhi hanagulwa po, inaya vula okuninga po sha, noya kala ashike ya tala ko omeho sho omaliko gawo taga hanagulwa po.  Otaya ti kutya aanambelewa yOpolisi yaMuni oye ya pehala mpoka ongula onene, nokuteyagula po oombashu dhiipeleki oshowo okuningila aakwashigwana omatilitho molukanda moka. Otaya ti ishewe kutya aaleli yawo ohaye ya dhimbulukwa ashike uuna tashi ya pomahogololo nenge pethimbo lyiikonga yomahogololo, naakalimo mbaka otaya holola eyemato lyawo shi nasha naaleli yawo pethimbo ndika.

“Ngashingeyi oye li ihe peni, tegeleleni ashike sigo ethimbo lyomahogololo opo ihe to ke ya mona taye ya mpaka,” osho omukalimo omukwawo ta ti. Aakalimo otaya ti ishewe kutya aanambelewa yaMuni otaye ya lombwele aniwa kutya naya shune kOshakati hoka ya yambukile nenge hoka ya zile. “Otamu ningi shike muka mOvenduka, shuneni kOshakati. Otatu ke mu etela iikulya yeni hoka – ano kOshakati,” osho omukalimo gumwe a tumbula oohapu dhoka dha zi aniwa mokana komunambelewa gwaMuni gwaVenduka. Aakalimo natango otaya ti kutya omahala nenge omavi otaga pewa ashike aakwiilongo naazayizayi, omanga yo taya mono iihuna kaa ye na omahala gokukala. Mokupopiwa naye shi nasha noshinima shika, Omukuluntu gOpolisi yaMuni gwaVenduka, Abrahama Kanime ota ti Opolisi yElelo lyaVenduka oya teyagula po ashike oombashu dhoka kwa li dha dhengelwa uusiku. “Tse okwa li ashike twa teyagula po oombashu dhoka tadhi monika dha dhengelwa (kaakwashigwana) uusiku, tango tse ohatu pula ooyene yoombashu opo ya kuthe po oombashu dhawo, ihe ngele oya tindi, tse katu na we ompito yimwe ndele otatu dhi teyagula po ashike koonkondo,” osho ta ti. “Shi nasha nuuyelele woye mwene aantu mbaka ohaya dhengele oombashu dhika nelalakano oku dhi thethitha kuyakwawo – nenge oku dhi hiilitha kaakalimo ooyakwawo mboka kaa ye na omahala gokukala. “Shika kashi nasha kutya aakalimo kaye na omalukalwa, ndele shika otashi ti ooprojeka dhokukonga iimaliwa,’ osho ta ti shi nasha naantu yamwe mboka haya dhengele oombashu shaa li paveta noku dhi hiilitha kaakalimo ooyakwawo mboka ye na iiyemo iishona mOvenduka, ano mboka kaa ye na iiyemo okudhengela oombashu dhawo yene.