Lüderitz – Eenghundafana odi li tadi pula komesho pokati kepangelo laNamibia nepangelo laGerman, opo epangelo laGerman li kale la yandja ombili omolwoshikolo shomadipao a kenanghenda. Fiyo opapa Epangelo laGerman ola udaneka tali ka tunga eeprojeka di na sha nokuxumifa komesho oitopolwa iheyali moNamibia, omo mwa talika omo mu na omihoko dovanhu ovo va dipawa momadipao a kenanghenda kovaNdowishi okuhovela modula 1904 fiyo 1908.
Oilyo yokomitiye oyo i li meenghundafa edi oya li ya talela po odoolopa yaLüderitz Omaandaha oshivike eshi 11 March 2019, nelalakano okuyandja ouelele kovakwashiwana, kutya okuliwe fiyo openi meenghundafana odo tadi twikile, dina sha nokuyandja ombili, komihoko dovanhu ovo va dipawa kOvandowishi konima yeedula efele da ka pita.
Ova ombwela ovakwashiwana ovo va li va ongala va konda po50 kutya fiyo opa pa, epangelo laGerman ola udaneka tali ka tunga eeprojeka da yooloka dina sha nokuyambulapo oitopolwa iheyali, omo konyala mu na omihoko odo da kumwa komadipao, osho tashi ningwa nelalakno loku yandja ombili koshiwana shaNamibia.
Oitopolwa oyo ya udanekwa, tai ka humifwa komesho oyo: Oshitopolwa sha //Kharas, Hardap, Erongo, Khomas, Omaheke, Kunene noOtjozondjupa.
Ovo va li va ongala noku pewa ouyelele u na sha neenghundafana edi tadi pula komesho, ova li yoo va mona omhito yokupula omapulo. Amwepo omomapulo, ova pula kutya voo ova uda takutumbulwa kutya, omihoko odo da kumwa komadipao a nghinanghenda, otadi ka futwa oshimaliwa keemuma, tashi topolelwa, omihoko odo. Ova pula nee okomitiyeoyo ya tumwa kepangelo ngeenge eshi va uda oshoshili ile ahowe.
Oilyo yokomitiye, oya yelifila ovakwashiwana moshinima eshi kutya, paenghundafana odo di li pokati komapangelo avail, laGerman naNamibia, nodi li tadi twikile, inaku udanekwa nande omihoko tadi pewa oimaliwa kondadalunde, ndele okwa udanekwa, oimaliwa tai yandjwa, i ka tunge eeprojeka da yooloka, di dule okuyambulapo oitopolwa omo mu na omihoko odo da kumwa.
Oilyo yokomitiye oya shiivifila ovo va li va ongala kutya, eenghundafana otadi twikile nokomitiye oyo i lile po epangelo la Namibia meenghundafana edi, otai ka shuna koGerman oku kwa twikila neenghundafa odo tuu edi momwedi twa taalela. Oilyo yokomitiye oyo ya li ye ya okuyandja ouyelele kovakalimo vomoLüderitz oyo Freddy Nguvauva, Gustav Mupurua, Dinah Hengari naRaymond Jossop.