[t4b-ticker]

Epongo Lyevawoukanguki Mositata

Home Archived Epongo Lyevawoukanguki Mositata

Mbunga ezi vana kutumbura asi Southern African Development Community (SADC),vaministera vazo woukanguki kuna pongo moVenduka valikunde maudigu aga gana gumu vantu vawo.Mukunda ogu kuna kuhepa nomauvera ngwendi Tb,Malaria ntani AIDS.Sinzi soyirongo vagava malikwamo gawo omu vama kurwanesa malaria.Hamutjanga gokukarereramo mouministeli woukanguki nondjewandjewa dokotora Kalumbi Shangula katanterere New Era asi mokutara yirongo yimwe Namibia kuna kurugana nawa unene mouvera ou womalaria. Mvhura ezi kazipwire ministeli kwatokwere kutjindja nomutji domalaria vatunde kokororoguini varuganese altemita.Eyi yamoneka asi egano lyewa malaria gana sesupa.Nomutji edi kuna kudigavera mwazasirongo ntani yitundwamo yoyiwa kuna kuyigwana.Mo2005,yihorokwa youvera yina siki ko369000 kwayirapotere sirongo nasinye ano mogo muvaru ogo vantu wokusuka ko1300 yiwo vafire.Nye kapi kageve uzera nawa-nawa yipo katente asi apa nye vana reta mutji ogu vasesu vana zumbanesa nomwenyo dawo.Nomukunda edi guna gumu unene mukisi ogu kuna kara Omusati,Oshikoto naOshan.Ano Caprivi naKavango nado dimwe nomukunda dakara noudigu womalaria.Vantu vatunga monomukunda dina kumoneka asi vatinta ndi asi vana wapa morwa awo kuvapa masire aga aga vatere asi vahagwana unene malaria,malaria aga kutunda konomwe edi dakara asi kudanena unene momema ano nomukunda odo kwakara nomema aga aga pupu.Nampili ngomu tuna tura nonkambadaro odo simpe tuna kara noudigu mokutara asi yene oyo tuna kukambadara tayizi moyirugana ndi hawe.Twahepa kupombera nkenye embo nye ugendero ntani yimaliwa oyo yokufuta owo vana kukarugana yirugana oyo.Yimo ana kutanta ngoso Shangula. Uministeli nkenye mvhura kutura mayovi gonodola asi varuganeseko epopero vantu komalaria.Kuna kumoneka asi epongo eli kuna kara posiruwo sosiwa esi vana kudana ezuva eli lyomalaria eli ngavadana moutano pevango eli vana kutumbura asi Eudafano Women Centre lyakara moOndangwa.Nosiparatjangwa asi mavero gazeguruke yipo vapomberemo nomutji ogu Dichloro, Diphenyl Triethane,ano epongo eli ngaliliyonga yokuhamena etokoro lyoSADC,kukwama ukanguki nokutarurura nomukisi edi vana kara nado vantu nomalikwamo pontambo zokuzeruka. Munasipundi gombunga zovaministera vaSADC,mukurona mepangero lyaLesotho Teleko Ramotsoari mosigongi katente asi SADC kuna kara nomukisi gomunzi movantu vendi. Kugusako malaria noAIDS, ndi Tb simpe ose kwatu guma uvera woyidira.Ano uvera nye umwe ou una tugumu kuna kara TB.Yirongo yitano kuna kara South Afrika,Mozambique,Tanzania,Zimbabwe naNamibia nayo yimwe yina kara momuvaru ogu go22 goyirongo eyi zina gumu Tb nonoperesenta 80%mouzuni.Ngorutu nye oru vana pe sinka sokutara asi nayinye yiwape momukunda gwaSADC,ose tuna lituramo asi nayinmye yize mouta wakora youkanguki, yonomutji,egano twaromo rambangako eruganeso nomutji dopampo. Ramotsoari kageve ruguwo rwendi kasesupo varugani woukanguki age kwayidiva asi vahakuli novadokotora kuna kudukira koyirongo yakura ngwendi koUnited Kingdom nokoAmerika dogoro ngesi vana kasika koAustralia.Mukunda ogu nare gwatameka kuliyongako koudigu ou nahena kuna kuhundira nompitisili domungura vayatware magano aga komeho yipo asi vadivi yirugana ava vahadukira koyirongo peke morwa yimaliwa.Epongo eli ngali haga mungura moutano.