WINDHOEK KALIBAKA la kutokwa mu-fufuzo-tota wa kulimela ha-hulu lico mwalikiliti za bo Caprivi ni Kavango ono sika mbalamaniswa-hande silimo se sifelile ka nyazo ya pula ni lisitataliso zeÃÆ’Æ‘Æ‘ÃÆ”šÃ‚±wi, likiliti ze peli ze, seli ta talimana ni likayamana la lico mwama-zazi a taha. Lipatisiso zene kile za ezwa mwalikiliti ze silezi za naha kamukana, ili likiliti ze itengile hahulu mwanjimo ya limela, neli kile za patulula kuli kamaniti likiliti ze peli ze, lita talimana ni likaya-mana la lico mwamazazi a taha. Ha ku bapanywa ni likiliti zeÃÆ’Æ‘Æ‘ÃÆ”šÃ‚±wi ze cwale kaza bo Omusati, Oshana, Ohang-wena ni Oshikoto, Caprivi ni Kavango ki zeli mwatasi hahulu. Kakuya ka piho ya ÃÆ’Æ‘Æ‘ÃÆ’ÂÃ’šÂ¬Ã‹Ã…ulule silimo se sifelile, palo ye pahami hahulu ya kalulo ya mwanda ne kile ya bonwa mwasikiliti sa Caprivi kona kulatelela sikiliti sa Ka-vango. Fa kalulo ya mwanda, sikiliti sa Caprivi nesi kile sa bonisa palo ye likana 74 ya likayamana la lico kona kulatelela sikiliti sa Kavango sene si kile sa bonisa feela palo ye likana 54. Sikiliti sa Omusati nesi kile sa bonisa 32, Oshana 17, 19 sa Ohangwena ni 21 sa Oshikoto, ili lipalo kapa lipa-tisiso zene kile za bonisa kuli likiliti zenee ze, zona li inzi mwanzila kapa lineku sakata. Ye, seta ba nako ya bubeli sikiliti sa Kavango ni sikiliti sa Caprivi li talimana ni likayamana leli swana la lico kalibaka la linanga tuna lene li kile la taseza likiliti ze mwalilimo ze felile. Ka kunuha feela, sikiliti sa Caprivi nesi kile sa nuhelwa kutulo ye likana matanisi a 2100 a lico kaufeela ili palo ye kutezi hahulu fafasi ha kutalimwa mwalilimo za kwamulaho. Sikiliti sa Ka-vango sona nesi kile sa nu-helwa matanisi a likana 2 500 ili palo kapa kutulo ye nyin-yani ni yona ha kutalimi-siswa mwalilimo za kwamu-laho. Ka yona nako ya kupima yeo ili yona nako ya lipatisiso ze mwalikiliti kaufeela, buÃÆ’Æ‘Æ‘ÃÆ”šÃ‚±ata bwa bayahi ba mwa-likiliti ze nese ba felize kale kukutula lico za bona ha ba baÃÆ’Æ‘Æ‘ÃÆ”šÃ‚±wi bona neba kile ba bulela kuli neba sika kutula nihaike sico sesi kana. Kakuya ka piho, buÃÆ’Æ‘Æ‘ÃÆ”šÃ‚±ata bwa bayahi ba sikiliti sa Caprivi ba leka lico za bona mwamasintolo sihulu bupi haa, ba mwalikiliti zeÃÆ’Æ‘Æ‘ÃÆ”šÃ‚±wi ze, zene kile za ezezwa lipatiso teÃÆ’Æ‘Æ‘ÃÆ”šÃ‚±i bona bana ni nzila ya bona ya mapilelo isi kuikema feela hahulu fa masintolo. Ka ÃÆ’Æ‘Æ‘ÃÆ”šÃ‚±ambekelo kwa lipa-tisiso ze ki kuli, nihaike lico neli tezi mwamasintolo mwasikiliti sa Caprivi ko buÃÆ’Æ‘Æ‘ÃÆ”šÃ‚±ata bwa sicaba nesi fumanwi kuli si pila ka kuleka hahulu ha kupa-banywa ni likiliti zeÃÆ’Æ‘Æ‘ÃÆ”šÃ‚±wi, ne kufumanwi hape kuli buÃÆ’Æ‘Æ‘ÃÆ”šÃ‚±ata bwa sicaba se, hasina hande mashiliÃÆ’Æ‘Æ‘ÃÆ”šÃ‚±i a kuleka lico ze. Neku kile kwa fumanwa hape mwalikiliti zabo Omu-sati, Ohangwena, Oshana ni Oshikoto kuli tuso-tota ya bona ha kutaha likayamana la lico kapa kuleleka lukupwe mwasikiliti neli feela pene ya busupali yene fiwa ka kweli, ili yona N$300 ka kweli. Ha kuamwa fa akalezo ya silimo se, piho I bulela kuli kutulo hai zibahali hande kalibaka la maemo a lihalimu a cisanga hahulu mwalikweli zabo Yenda, Njimwana ni ÃÆ’Æ‘Æ‘ÃÆ’ÂÃ’šÂ¬Ã‹Ã…ulule. Isali mwanako ye swana hape se kuakalelizwe kale kuli kutaba ni pula ya sim-bewewe ni lufafazani feela mwalibaka kamukana za naha. Nuho ya silimo se sifelile ne kile ya bonisa pula ye inzi hande ni lufafazani feela mwalibaka za upa kuisa kwa upa-mutulo wa naha ni pula ye inzi hande kuya milupi mwalibaka za upa-wiko kuliba mutulo. Kakuya ka piho hape, pula ne kile ya lyeha mwalikiliti ze silezi ze, ze itengile mwanjimo ya limela ni kulyehisa kuta-hulela. Kwanaha kaufeela, pula ye inzi feela hande kuya lufafazani ki yese nuhezwi kale. Piho hape I zwelapili ku akaleza kuli likweli ze talu za pili za silimo ki ze kulubelwa kuli lita ushula hahulu pula ye ÃÆ’Æ‘Æ‘ÃÆ”šÃ‚±ata kuya lufafazani feela. Pula ya lufafazani yese akalelizwe kale se tisize li-nonge ze shelana kwabalimi ba limela. Kutulo ya silimo sale sa 2000 ni 2001 I sa yemi mafulo ha likutulo zeÃÆ’Æ‘Æ‘ÃÆ”šÃ‚±wi ze maswe ze, seli nyazwa ka pula ye nyinyani yene tisize kuli mane kusike kwaba hande ni pabalelo sakata ya lico ni kusa tahulelwa hande kwalico.