Kuyahiwa kwamandu a ‘lindwalume’ ze taluswa kuli mipilelo ya zona haki yona hande kutwa kutateka cwale kwamafelo a biki ye. Manzwi a, na kilwe a patalazwa ki Muina Situlo wa komiti yenze sweli kumbalamanisa za zwelopili ye, ili Mun`oli ya ‘Inelelezi’ mwaLikolo la Likiliti, Milonganyana, Mandu ni Lizwelopili za Libaka za Matakanyani, mutompehi Erastus Negonga hana kile a ikopanya ni ba mutende o mwamazazi a cwale a felile. Naize lika kaufeela za musebezi wa makopanelo o, linze li sweli kuno zamaya hande ka kubulela kuli kuyahiwa kwamandu a kuta tateka muta kweli ye ya Yenda iba ni mazazi a lishumi ka a manee. “Se lu felize musebezi wa lipatisiso za cwale ili musebezi ono talima kaza mipilelo ya sicaba se.” Ba Kampani ya National Housing Enterprise, yona NHE ka bukuswani, neba kile ba fiwa musebezi wa kuyaha mandu a pili a, a likana 45 a musebezi o, ili mandu ana ni mandandulumu a mabeli ni a malalu. Mandu ata yahiwa mwalikiliti zabo Omusati, Oshana, Oshikoto, Ohangwena, Kavango, Kunene, Caprivi, Khomas, Karas ni Otjozondjupa. Mwanako ya cwale, ba Kampani ya NHE banze ba patehile ni kuhatisa matenda mwalikiliti kaufeela. Negonga na kile a patalaza si sitataliso sa pula kuba nto ye tuna yeo komiti ya hae ita talimana ni yona hakuamwa za maungulo a musebezi-tuna o kono, na kile a bulela ka kutiisa kwalinzwi la hae ka kubulela kuli musebezi uta fita kwamaungulo kwamafelo a kweli ya N`ulule silimo se. “Lu inzi mwalieto sakata, mi nina ni niti hamohocwalo ni sepo ya kuli kwamafelo a silimo se luta be lu felize musebezi wa luna o,” Negonga mwamanzwi a hae. Mwakweli ya Muyana silimo se, Likwambuyu wa Likolo la Litaba ni Lipatalazo, mufumahali Netumbo Nandi-Ndaitwah na kile a talusa kuli, mubuso u beyezi kwatuko pene ye likana bo lule ba N$5.8 kuli I konwe ku itusiswa mwakuyahiwa kwamandu a ‘lindwalume’. Palo ye likana 48 ya batamiwa ba kwasioli ya Rubben Island, balwani ba PLAN kubeya palo ya sicaba feela sene si kilwe sa holofazwa ni kunyandiswa hahulu mwanako ya bukoba ni sialuluti sa mubala ki ye ta fumana kwamandu ao a 45 ata yahiwa cwale haa, a man`wi ona ata matehiwa feela hande sinca. Palo ye likana 48 ki ye ta fumana kapa kufiwa kwamandu a pili a, ili palo yeo ba komiti neba kile ba supaka mwalipatisiso za bona ili bao hape mwanako ye swana ba taluswa kuli mipilelo ya bona mwanako ya cwale I mwatasi hahulu. Likwambuyu hape na kile a talusa kuli, ba Katengo ka Makwambuyu neba kile ba laela ba Trust Fund for Regional Development and Equity Provision kuli ba lukulule pene ye likana N$1.5 million ya kubeisa masola ni limbule-nyana zen`wi za butokwa mwamandu a. Lipatisiso kaufeela kakuya ka Likwambuyu Ndaitwah, lita zwelapili. Ba Katengo ka Makwambuyu hape neba kile ka lumelana kuli, mwalilimo ze lishumi ze taha, pene ye likana N$2 million ita lukululwangwa ka silimo ni silimo kuzwelela kwamungendenge o zibahala ka Social Housing Programme waba Likolo la Likiliti, Milonganyana, Mandu ni Lizwelopili za Libaka za Matakanyani. Ka nzila ya kufumana litokwahalo za batu baa, ili bona batu ba ‘lindwalume’, ba komiti neba kile ba ikopanya ni batu ba palo ye likana 191 ya lindwalume, batamiwa ba sioli sa Rubben Island, kubeya palo ye likana 105 ya batu bene ba kilwe ba bona hahulu manyando ni likolofalo-tota kalibaka la puso ya sialuluti sa mubala mwanaha yote. Kwamakalelo a silimo se, Likwambuyu wa Likolo la Likiliti, Milonganyana, Mandu ni Lizwelopili za Libaka za Matakanyani, mutompehi John Pandeni, na kilwe a fiwa maata ki Katengo ka Makwambuyu kuli a talime kaza litokwahalo za mandu a ‘lindwalume’ sihulu ‘lindwalume’ zene kile zaya kwapalali mwasilimo sale sa 1975 kubeya ‘lindwalume’ zena ni lilimo ze fitelela mashumi a silezi (60). Sikwata kapa sitopa se sin`wi se sinze si swelwi kuno talimwa mwanako ya cwale kisa batamiwa ba Sioli sa Rubben Island kubeya bayahi bene ba kile ba bona manyando ni likolofalo tota ze sabisa mwapuso ya sialuluti sa mubala mwapuso ya naha South Africa. Mwanako ya lipatisiso za komiti, ne ku kilwe kwafumanwa kuli, palo ya ‘lindwalume’ I swanela kufumananga pene ye likana N$500 ye fumanwa ki sicaba se si swana ka kuekeza kuli kuna ni ‘lindwalume’ zen`wi zene fumanwi ili zeo mwanako ye swana li swanela kufumana pene ye swana kubeya limbule zen`wi za buntu ze swanela ni zona, sina limembala ze swana zen`wi. Mungendenge o kaufeela, kakuya ka mufumahali Ndaitwah, u swanelwa kubonwa kuba mufufuzo ni mutundamo wa mubuso wa kubona kuli matata kaufeela a taselize ‘lindwalume’ ni bayahi kaufeela ba naha a talimwa ni kufiwa ‘likalafo’ ze swanela.