KATIMA MULILO – Buñata bwa balimi mwa sikiliti sa Zambezi babato tasezwa kilukupwe bakeñisa linzie zefubelu zefumanehile mwa sikiliti, ili zetisize butata mwa masimu. Balimi ba ba taselizwe neba fitisize sabo yabona ya lukupwe bakeñisa kuli linzie litilo ekeza kwa butata bwa linanga la kutokwa pula sakata mwa sikiliti. Pula ibonahalile kuba ye nyinyani kuzwa kweli ya Sope kutisa cwale, ili kalulo yetisize kuoma kwa buñata bwa lico zene cezwi bakeñisa kucisa hahulu kwa lizazi.
Hakubanga nikutulo yende balimi babañwi mwa sikiliti bafumananga masaka amashumi alobañwi ka alobapeli, abalekisanga kwa AMTA ni kubabañwi babakaya bupi bwa mbonyi mwa sikiliti. 50kg ya mbonyi kamita ileka mwahala N$300 kuisa N$500. Mulimi yomuñwi yali mwa butata boo, Zock Matengu walilimo ze 71 kuzwelela kwa Kanono naize unumwaha linanga ki le lituna.
“Masimu aka afumaneha kwa Kweha. Kubulela niti, halusikabona kale mayemo aswana ni acwana. Nina ni lilimo ze 71, kono hanisika bona kale nto ye. Haiba muuso hauna kufa sicaba lico, bakashwa. Nikashwa haiba haluna kufumana sakuca kapilipili. Wakona kulima lihekele ze mashumi amabeli, kono hakuna kutulo. Butata kikuli pula haisika nela kuzwa kweli ya Sope kutisa cwale. Muuso uswanela kutaha kuto lutusa kupulusa mioyo,” nabulezi.
Nalimile lihekele zesupile kono nzie nekenelezi simu yahae. Likolo la njimo neli bihile kuli kuna ni nzie ye tuta ya Afilika mwalibaka zeñwi za sikiliti sa Zambezi, hamoho cwalo ni mwasikiliti sa Ohangwena. Muzamaisi yomuhulu walikolo la njimo Ndiyakupi Nghituwamata naize linzie neli lemuhilwe ni kubihiwa la 29 Yowa mwasikiliti sa Zambezi; sihulu mwalibaka zecwale ka Lisa la Liambezi ni Masokotwani ya kale, inze lisinya masimu. Likolo neli ize lihekele zelikana zelishumi neli sinyizwe ki linzie.
New Era nepotezi libaka zetaselizwe viki yefelile kwa Masokotwani ya kale, Kanono, Shaile ni Chinchimani, bane baikabezi makande atomohisa pilu linzie halizwelapili kungundunganya mwa masimu abona. Nihaike likolo neli zibahalize kuli neli lumezi babeleki kuyo faela mwa libaka mokuna ni linzie, balimi babañwi babulela kuli babeleki bao habasika potela libaka zabona. Yomuñwi wabao ki Mwanangombe Pumulo yana ni simu yalihekele zelishumi kailiñwi kwa Masokotwani yakale.
“Linzie zeñwi lisweli kufufafufa inge lica mbonyi yaka. Neni bihile kwalikolo la njimo kono neba sikataha kuli bato ni tusa kuli linzie lisiye kuca mbonyi yaka. Sekufitile liviki zepeli kuzwelela hani biha. Ni itekezi kuli linzie ze lika feza kuca simu yaka. Ni latehezwi kilicika la lihekele. Lisa patehile kuca busihu ni musihali,” nekubilaezi Pumulo hana talimezi asina sepo linzie inge lica mwasimu yahae. Mulimi yomuñwi ki induna Chrispin Mweti kuzwelela munzi wa Mweti. Nakalile kucala mwa Njimwana ñohola, kono pula nesikaba yeñata. Nakupile muuso kuba talima sina habasina lico.
Hala linzie naize neba lilemuhile mafelo a Sope mi zakala kukena mwa masimu mwa Yowa. “Nelu bihezi likolo, kono lusa libelezi. Linzie ze lika zwala ni kuambalakana sikiliti kaufela sa Zambezi. Tifo ikaba tala yetuna. Muuso uswanela kufumana fulai nikufaela sibaka sesi tuna.
Kufaela kalimotikala hakuna kutusa sesiñwi,” nabulezi. Balimi babañwi ni bona neba bilaezi mi kaufela neba kupile muuso kueza sesiñwi. Sibuabui walikolo Jona Musheko naize ukapotela balimi babataselizwe kona akaba ni sakubulela.