LITIFO za misipili kaufeela mwa naha seli ta pahama kamuso kakuya ka katengo kaka okamezi ya linzila ni misipili ye mitelele ni ye kuswani ili katengo kaka zibahala ka Namibia Bus and Taxi Association (Nabta), mi kacwalo ba bayahi kaufela seba tumusezwa mamela ye.
Litifo mwa libaka zen`wi lita ekezwa ka pene ye likana N$50 cents mi kacwalo bayahi baba ta itusisa limotikala ze nyinyani za mwa hala tolopo ze zibahala ka matakisi bata lifiswa pene ye likana N$7.50 kamuso.
Mueteleli yo munyinyani wa katengo ka Nabta, mutompehi Vincent Simasiku na kile a tumusa biki ye felile kuli likekezo kaufeela lita yema feela fa lipesenti ze likana ze lishumi mi kacwalo misipili ye shelana mwa hala naha ita ekezwa ka pene ye likana N$5 ni N$10, ka kuzamaelela ni butelele bwa misipili ye cwalo.
Bayahi baba ta zwa mwa mulenen`i wa Windhoek ni kuliba tolopo ya Oshakati bata lifiswa pene ye likana N$140 haa bao baba ta liba kwa tolopo ya Walvis Bay kwa likamba la liwate bona bata lifiswa pene ye likana N$110.
Bayahi baba ta liba tolopo ya Katima Mulilo kuzwa mwa mulenen`i wa Windhoek bona bata lifiswa pene ye likana N$260 kuzwa kamuso.
Bayahi baba ta zwa Windhoek ni kuliba tolopo ya Keetmanshoop bata lifa pene ye likana N$130. Windhoek ni Ludetitz bata lifa pene ye likana N$195.
Kekezo ye ita ba ya bubeli mwa silimo se, yese hatisizwe ki katengo kaka swana ili kona katengo ka Nabta. Kekezo ya pili ya silimo ne bile mwa kweli ya Liatamani silimo se.
“Lu ipumana mwa maemo a maswe kakuli hakuba ni kekezo ya mafula ni kulatelela likelezo ze zwelela kwa Likolo la Misipili ni Linzila lu swanela kueza cwalo mwa nako kaufeela kekezo ya mafula a oli hai pahama mwa halimu. Lu eza cwalo ka lipesenti ze swanela mi han`ata ki lipesenti ze likana ze lishumi ka kulatelela ni kekezo ya mafula,” ne kubulezi Simasiku.
Ba Nabta ba talusa kuli limembala kaufeela za katengo ili bakwaezi ba limotika za misipili kaufeela bab n`olizwe simubuso, ba swanela kufumana pampili ya litifo kwa maofesi a bona ka tifo ye likana N$30.
Simasiku na tiiselize kubulela kuli limotikala kaufeela za misipili li swanela kulifisa bayahi ba naha ka kulatelela litifo za simubuso za katengo isi kupaheka litifo mwa halimu.
Na konile ku tongoka kuli kuna ni limotika zen`wi za misipili ze sebeza isi ka mulao mwa bumapangapanga bo mi kacwalo na fitisize mamela ya kuli limotikala ze liswanela kuin`olisa simubuso kapa kutuhela musebezi o cwalo ka kuekeza kuli bayahi baba itengile mwa pisinisi ye yesi ya simubuso kiba ba ekeza ahulu kwa bukebenga ni likozi zen`wi za fa mukwakwa zesa swaneli.
Bukebenga bo kakuya ka Simasiku, ki sisitataliso sesi tuna ahulu kakuli haku bu nolo kukona kulilimanisa sisitataliso se mwa nako ye kuswani baken`i sa kutokwa mulao sakata o otolohile hande ota kona kuotolola ni kuetelela hande limembala ze za pisinisi ku sina silibonda.
Kekezo ya mafula a oli se silafalisize lipisinisi ze shelana mwa naha ni kutisa sisitataliso sesi tuna mwa naha ni lifasi kaufeela. Kekezo se boni litilaka ze shelana inge li hatiswa mwa linaha ze shelana.
Nihaike ba Nabta nese ba tabela kusiya litifo inge lisa swaliwi mwa likweli kapa mane lilimo ze taha, kekezo ya teko ya mafula a oli yese nanuhile mwa likweli ze felile ni kufita, se siile ba katengo inge ba sina buiketeleo haisi kunanula feela liteko kakuli bun`ata bwa ba kwaezi ba limbayambaya za misipili nese ba seli kuno fitisa linonge ze shelana ka zazi kuamana ni kutobelwa lukau lwa bona ka kweli, Simasiku na tumusize.