MoVENDUKA – Sirongo mudima moNamibia kamukere mahoroworo goupresidente ntani gombonagrero zanavenye mokwedi kwaMangundu 28, 2014. Hawe kagakere mahoroworo gomutaro nesanseko lyene lyakahurako omu kavaruganesere nomahina mokuhorowora ntani mokuvarura. Sirongo saNamibia kasikere sokuhova omu kavaruganesere nomahina edi mwaza Afrika mudima ntani nampili ngomu kamukere asi napa nopena maudigu gakahorokere po hawe nayinye konyara kayigenderepo nawa.
Gumwe kuvhura ogwane nombudi edi katugwene asi vantu vamwe kapi kavahorowere yousili morwa nkenye yimwe ayihoroka kapi ayihafesa nkenye ogu nye wovanzi kuhafa. Nomukunda dimwe vantu kavakere monomukweyo dina repa ndi tutante asi kwato mukunda horowero kagukere asi kapi kuna kara nomukweyo dononde. Nakunye kakukere asi nomahina ndi vantu wokuhorowesa kapi vana yasiki ndi vatameke nosiruwo. Mokupuarako vantu kayimonekere asi kapisi nomahina dokuhorowosa kadikere noudigu nye nongendeseso dimwe mokutara asi ove sili ono wapere kuhorowora ndi hawe? Mahina zokuminikira yizo kazikere noudigu, nye mokuhorowora ndi kuvarura navenye katupulire kavatente asi hawe ok okapi kakukere udigu. Vamwe kavahere kugava magano asi eyi youkuminikira yitundeko nye katuyimwene asi nokuvhurasi kutundako morwa yipo vatare asi dene edi nonyara sili nyove gosikarata oso ndi nampo kuna kuwizapo malirundiro. Mavango gamwe kayikere asi novili kapi kavavhulire kudisikisamo morwa vantu vanzi kavakere pevango eli vatura womberewa zomahoroworo asi ngano novili mbali ndi ntatu ngoso, nye vantu vetu kavayimwene asi nsene kuna sesupa kwina vahepa kuduka usimbu vaze kevango eli vana pili vantu wovanzi.
Nombunga edi kadilihameserere momahoroworo pomuhowo dimwe kadikere dinatjira yipo kavatwere mbereewa zomahoroworo kompanguro asi ngano mahoroworo ogo vagarundurure dogoro mvhura ozo mwaMurongagona 2015, nye kapi kayitompokere mpanguro kumwe nokuvafutisa nokutanta asi mahoroworo taga twikire. Nombunga dokusika ko 16 yido kadikere tadirumbasana nye dongandi tupu kadigwene mavango mokukara mombonagrero zanavenye. Edi dimwe hawe ntudi tadindindire nye konyima zonomvhura ntano ntani ngavakaheteka hena. Ano koupresidente awo kavakere vantu wokusika ko9, omu nombunga odo daturapo vantu vado varumbasane. Mokuuyunga usili mbunga zaSWAPO kayizitompokere omu kavafundire mahoroworo aga nonoperesenta dina zeruka dokusika ko 80% ntani 86% dokukwamako dimwe euta kadigwene.Hambara uzuni nayinye kwatere asi sirongo saNamibia yinke yina kukahoroka, morwa kuruganesa nomahina ntani nombunga dopontambo zouzuni kwatuma vantu vado vayatare asi dene edi nomahina dokutunda kosirongo saIndia kuvhura diyarugane koNamibia ndi hawe. Nombunga nadinye nouzuni kavatente asi nampili ngomu asi vantu vamwe vamwe kapi vana horowora mahoroworo kagawepe ndi asi kagagenderepo nawa, mompora ntani vamwe kavakere nye tavalikanganaga asi vanahorowesa nomahina meparu lyawo. Mbunga politika zaSWAPO, mwaza sirongo kazikere tazidana omu kayivawaperere mokufunda mahoroworo ogo konyara nomukunda horowero nadinye daNamibia rambangako mukunda ogu vadiva asi kwUDF gwaKunene ngesi mepangero lyaSWAPO guna kara.
Vamwe katuuyungisire kuna kutanta asi hawe mvhura ozo tayihoroka namo peke ano ava wombunga zaSWAPO, awo asi ngesi tavarugana nye unene nomavango aga vapira kutompora nawa vagaguse konombunga mpatanesi. Mbunga kazi kere asi moudigu kuna kara zaRDP ntani COD awe odo moudigu dina kara RDP katundire pevango eli gakara kumwe nokugwana mavango gatatu mwantantatu gakere nago nare. Ano COD hawe age ngesi mwato nye mombongarero zanavenye kuna kara tupu nye pembo nokutara asi yinke yina kuhoroka mosirongo. Evango lyaRDP ngesi kuna ligusa nye mbunga zaDTA, omu zina kara nomavango gatano nokukara asi yizo nye mbunga mpatanesi zopaveta. Nawo vene kapi kavamwenene, kavakere tavadana asi vana rugana nawa morwa kapi vayindindilire asi kuvhura vagwane mazwi gangesi. Vamwe kwatente asi DTA, zina fu nye nayina ngesi zina pinduka montoko kuna kuuyunga. Ano dimwe edi vapilre kudiva moupolitika nado kwayagwana mavango kupita edi twadivire. Muhoroworwa gombunga zaSWAPO ndokotora Hage G.Geingob, katente apa kavamupere mpito atambure yitndwamo asi ninafundu nye ngesi kapi pana kara hena asi ove gombunga musinke natuvenye vaNaMIBIA tuzeninye turuganene kumwe yipo tutware ekuliko lyosirongo setu komeho.
Ano gwaDTA nage kavamupere mpito mokukwateramo vakwawo nokutanta asi vanazumbanesa ngesi kuna kukaruganena kumwe nombunga zinafundu vatware ekuliko komeho. Nombunga nadinye kuna kutanta asi mahoroworo gana gendipo nawa ano dimwe rambangako RDP kuna kutanta asi kapi gana gendipo nawa,vamwe kuna kutanta asi mvho gwayipilire kansuva kapi ava tambura navenye asi ninazumbanesa wahepa kupapara magano orundire vagendesi asi kapi vana gendesa nawa nampili kwato nokonda dongadi. Pausili nombunga dimwe kapi twadimona nampili nakauke dilihamesere mokupapara mazwi ngapi omu ono kundindira asi vantu vakakakuhorowore. Simwe somutaro vantu vetu vamwe kuhorowora tupu fungu-fungu wahana kudiva asi yinke ono kuhorowora, oyo kuna kumoneka asi mbunga zimwe kapi wazimona meparu lyoge nowo vana kupitisira kapi wavamona yiwo ono kuhorowora ngwendi gogu asi kuna ferere tupu asi nkenye apa nina divi nawa tupu. Nye kapi ayimoneka nawa muntu wahepa kudiva asi yinke ono kurugana ndi asi yinke ono kuhorowora mbunga ozo.
Fungu fungu ndona vakwetu, twahatara asi morwa kapi vana kumonange makura kuhorowora tupu nye twahepa kudiva asi muna kara eparu ntani mpora moyo tuna kurugana. Ava yina wapere ngesi kuna kukadjobwana nye yilika oyo yina kuwiza momuwa ano ava yina yipire hawe kapisi ehagero lyouzunu, kuvhura mbunga zeni zikapire kukarapo nye tara asi kupi kuna wapa oku nomvhura nove kukambekako kuwoko.
Namibia nazinye kazikere noruvara rumwe tupu, vamwe kavatente asi mbunga zaSWAPO kapi azitara mahoroworo asi sininke sokudanauka tupu, morwa tomono navenye rambangako naPresidente gwanare Ndokotora Sam Nujoma nage kuna kuza movantu nokuvatentera asi vakahorowore mbunga zendi ngano vamwe ngano kwatere tupu epongo limwe makura tavahingire asi tuna fundu, nye awo nampili ngomu yakere asi pokutura Manifesto zawo moyirugana kwakerepo vantu wovasesu, mapongo gokukwamako hawe muntu tokatanta ngwendi asi vantu owo kapisi muNamibia mwelike vana vagwana. Ngwendi otante asi hawe vamwe valye kuna kukavareta mosirongo somaparambo. Ano vamwe kuna kutanta asi kayikere ngwendi mahoroworo gokuhova gomo 1989, nye siruwo sina vantu vasesu vakere mosirongo.
Ngesi tuna fuka yipo asi mbunga zaSWAPO, kuna kara novantu eyi tuna kumona asi ntudi yeeyi tupu asi upolitika nye kukazigusa kepangero kapisi ureru. Vantu kuna kumona asi koyili vana kugwana, morwa kwato ogu ngohorowora tupu wahana kudiva ndi kumona asi yinke nogwanamo. Kapisi kuna kutjikagura nye vantu vana horowora ngesi twahepa kukavaruganena kapisi mawokowoko vanatokwere asi vahorowore ndi vature mbunga zaSWAPO kompangere.
Twahepa kundindira mwawo asi yinke vana pumbwa yipo tuyivaruyganene. Kapisi mpandu tupu pakana nye vantu vanarugana ngesi hawe nawo vahepa kugwanenamo uwa yipo asi vakalizuvhe asi epangero lyawo kapisi asi nampo lyovantu peke. Yimo ana kuuyunga gumwe gombunga zaSWAPO. Kuna kundindira nye kwapresidente naka wizamo asi yinke ana kukaretapo nomu nakatura vaministeli vendi, gahepa kukatura vantu vana kukarugana kapi tuna heap vantu wokukahingira tupu asi morwa Ministera hawe ose kuna kundindira mwawo yirugana yoyiwa omu navakatwara sironogoesi komeho. Eyi kuna kwateremo nye navenye nava vana kara asi varugani mepangero vahepa kukalituramo varugane. Twahakakara ngwendi efano tupu nye muntu ogu vana kukamona asi hawe ogu ana rugana neyi ono kudumbuka hawe nanyamoge asi ninaruganene sirongo sange norudi narunye. Nombudi tuna kugwana kovaholi vetu kuna kupandura asi Namibia kwagendesa nawa mahoroworo gendi pampora ntani nkenye gumwe kwakere nouuyungiro wendi. Mazuva gaga tupu yipo nye katu mwene vaRDP, kuna kutanta asi mahoroworo kapi gagenda nawa, nye kapi kavaziremo momunene vatante asi morwa sinke vana kuuyungira ngoso.
Awo kuna kupa tupu mbunga zaSWAPO usima asi eyi vana rugana kapi yina apa nye kwato nampili yongandi vana kutumbura asi yinke yina pilire kuwapa. Gumwe gombunga zaSWAPO kuna kutanta asi vazambe vantu kapi vahorowora navenye, ngano kapi vagwana mavango ogo vana kara nago ngesi. Pausili vantu vamwe kapi vahorowora nye kapisi yimo vahere morwa mbunga zomahoroworo kapi vakasikirepo ndi udigu ngwendi worutjeno momukunda Omusati, yipo asi ngano navenye owo kwahorowere, hawe nayina apa tuna kuuyunga ngesi nago nayo peke. Nye napo nawa tupu yimo ayihoroka kapi ayiwapa nayinye oyo onogwanako yina gwana ove yina yipire hawe kapisi ehagero lyouzuni. Ose kuna kukandindira malikwamo gomape gana wapere omu vantu vetu nava kagwanenamo uwa, ntani evhu kuna kara simwe vana kurwanena vantu twahepa kukasitara momunene nokuretapo malikwamo asi kurugana ngapi. Ame kapi nina hangura asi evhu lipi kuna kara tupu evhu nalinye modoropa ndi ponze zodoropa. Vantu kuna hara evhu twahepa kuretapo magano gokuwapera omu tuna kukatara asi evhu ngapi natuligavera kovntu vetu pwahana kukara malirango ndi nomutangu dahana divilisa. Hawe natuvenye kuna yayimonye asi ngesi epwizumuko lyewa omu natuvenye tuna kukaza neroroko, makura tukapwizumuke apa natukatengura hawe mukaro nye gomuwa nokuyarugana momunene moomu twavhulira.