WINDHOEK Mianda-nda ya balimi ba sikiliti sa Caprivi ba ba limanga mwamubu o nunile wa mwamutulo wa tolopo ya Katima Mulilo, mwasilalanda sa Kabbe seba ta tokwa tuso ya lico za linanga kakuli munda ni pula ye ÃÆ’Æ‘Æ‘ÃÆ”šÃ‚±ata yene kile ya suluha ne tibisize masimu a bona ni kutisa kuli mane ba tokwe sa kukutula fa mifufuzo ya bona. Haki likayamana la lico feela kono mane ni mandu a bona ni ona na tibisizwe ki likayamana leli swana. Munda no tibisize masimu a bona a mbonyi, ha kwalineku leli ÃÆ’Æ‘Æ‘ÃÆ”šÃ‚±wi litungu zeÃÆ’Æ‘Æ‘ÃÆ”šÃ‚±wi neli wisizwe ki likaya-mana leli swana ha zeÃÆ’Æ‘Æ‘ÃÆ”šÃ‚±wi zona lisa potolohilwe ki mezi a munda. Simpangaliko kaufeela se sitisize kuli mane bayahi kapa bona balimi ba baÃÆ’Æ‘Æ‘ÃÆ”šÃ‚±wi ba tute mwaminzi ya bona ye lateha ni kubalehela mwaminzi yeÃÆ’Æ‘Æ‘ÃÆ”šÃ‚±wi yesa fitiwi ki mezi a munda ili yona minzi ye fumaneha mwalibaka ze pahami. Caziba yo Muhulu wa Li-taba za Mezi mwatolopo ya Katima Mulilo, mutompehi Vincent Simana uli munda se u lelekile bolyaminzi kaufeela ni likomu za bona kuzwa mwalibaka ze tibile zeo ni kubalehela mwalibaka ze omile. Hala minzi ye taselizwe ki likayamana kuna ni munzi wa Ikaba, Nsundwa, Muzii, Kasika, Itomba, Schuck-mannsburg, Nankutwe, Namiyundu ni Mpukano kakuya ka Simana. Bolyaminzi ba minzi ye cwale ka Nankutwe, Schuck-mannsburg ni Simobe seba tutezi mwalibaka ze omile ze fumaneha mwamunzi wa Lu-sese haa bayahi ba Nsundwa bona neba balehezi hamo-hocwalo ni likomu za bona mwamunzi wa Lusese. BuÃÆ’Æ‘Æ‘ÃÆ”šÃ‚±ata bwa batu bene ba tuta ni likomu za bona neba kile ba eza cwalo mwalikweli zabo Yowa ni Liatamani silimo se. Simana yali membala wa katengo ka putako ka sikiliti, na nitifalisize kuli kamaniti bayahi bata tokwa tuso ya lico ni limbule za bupilo zeÃÆ’Æ‘Æ‘ÃÆ”šÃ‚±wi kakuli limela za bona neli kile za sinyiwa ki mezi a munda. Bolyaminzi ba tokwa bupi, swikili, masunso ni milyali ya kutapisisa mezi a kunwa kakuli buÃÆ’Æ‘Æ‘ÃÆ”šÃ‚±ata bwa libaka kaufeela za mezi kapa zona lihubi li tezi feela mezi a masila. Kakuli kuna ni palo ye pa-hami hahulu ya minaÃÆ’Æ‘Æ‘ÃÆ”šÃ‚±i yenze sweli kuzwalela mwalibaka kaufeela ze apesizwe ki mezi a, maofisa ba katengo ka putako neba kile ba tumusa kuli bayahi bata tokwa bo masikito baba alafilwe kuli ku konwe kusabiswa butuku bwa Malaria. Ka linzwi la ciseho, Si-mana naize butungi bwa mezi a munda bone bu kile bwa yema fa lilima ze likana 5,38 mwakweli ya Lungu hane ina ni mazazi a lishumi ka lizazi li liÃÆ’Æ‘Æ‘ÃÆ”šÃ‚±wi bunze bu sweli kuku-tela fafasi mwanako ya cwale. Mwasilimo se sifelile, butelele bwa mezi bone bu kilwe bwa bonwa nebu yemi feela fa lilima ze likana 3,20 ka lizazi la Kandao hane ina ni mazazi a lishumi ka mazazi a malalu. La bubeli sunda ye felile, mezi na yemi ba lilima ze likana 4,95 ha kubapanywa ni lilima ze 3,15 zene kile za pimiwa mwanako kapa lizazi leli swana mwasilimo se sifelile sona sa 2005. Mwakweli ya Yowa silimo se, mianda ya bayahi ba silalanda sa Sibbinda neba kile ba matela mwalibaka ze omile kasamulaho wa pula ye ÃÆ’Æ‘Æ‘ÃÆ”šÃ‚±ata yene kile za tibisa litungu ni mandu a bona ni kutisa kuli ku komokise hahulu mwalilimo za cwale ze sina likayamana leli swana hane li kile la wela feela silalanda sani mwalilimo zaale za kwamulaho. Isi feela matata a likaya-mana tuna le, a balilwe ao kono hape, mezi na tisize ma-tata-tuna a makete kwa-sicaba hamohocwalo ni kupahama kwakubolabola kwalico ka libaka la kuli mwalibaka kapa zona lishete zene beya lico ze cwalo neli tezi feela mume. Mwasilimo se, lituto za kamo ku konwa kuswalelwa likayamana la munda zene kilwe za fiwa kwasicaba kapa bona bayahi, leli tisize kuli mane matata a cwale ka lisinyehelo-tuna ze cwalo abe a manyinyani ha kubapanywa ni lilimo zeÃÆ’Æ‘Æ‘ÃÆ”šÃ‚±wi ze felile.