Ba katengo ka Teachers Union of Namibia (TUN) neba tumusize kukomoka ni kuswaba hahulu kwabona kaza pene ye likana bo lule ba N$8, 4 ye lelelwa kuitusiswa mwakuyaha sikolo sa mubuso sa naha Angola mwatolopo ya Lubango. Mwasitatimende sene si kilwe sa hatiswa sunda ye felile, mueteleli wa katengo ka TUN, mutompehiGert Jansen na kile a nyunga toho ya hae ka kubuza kuli kanti hee naha Namibia I kona kuyahela cwan`i naha yen`wi sikolo haiba kuli yona I sa palelwa kufumaneha bana ba yona libaka mwalikolo ze shelana kwamakalelo a silimo ni silimo. “Kwamakalelo a silimo ni silimo, ba Likolo la Tuto ba palelwanga kufuma sibaka sa baituti ba litopa ze cwale ka grade 1 ni 8. Cwale lu kona cwan`i kuyaha sikolo mwanaha Angola kuli lu kone feela kualabela kwasepiso ya mutompehi Sam Nujoma, haa mwanaha ya luna inge muna ni tokwahalo ya likolo mwaupa hamohocwalo ni mwamulenen`i? Bun`ata bwa likolo lina ni palo ye pahami ya baituti ili nto ye supeza hande kuli kuna ni tokwahalo ya likolo,” mutompehi Jansen hana patalaza. Na ekelize hape kuli ba katengo ka habo ba inzi mwamandingwe mwanako ya cwale sina haba sa nyangani kuli kanti he, Mueteleli wa naha mwanako ya cwale ki ufi – mutompehi Sam Nujoma kapa mutompehi Hifikepunye Pohamba? Mun`oli ya “Inelelezi” mwaLikolo la Tuto, mutompehi Vitalis Ankama, sunda ye felile na kile a nitifaza kuli kamaniti mubuso u lela ku yaha sikolo mwanaha Angola. “Kuyaha kwasikolo kunze kuswelwi kuno ikambotwa fa ngambalo tuna ya mubuso mi lu litezi feela tekulo ya mafelelezo. Kasamulaho wa ze kaufeela, pene ita ngiwa kuba National Planning Commission ni kuyaha sikolo ili mpo ya sisupo sa buitumelo kuba mubuso wani ka kutusa bayahi ba naha ye mwanako ya kulwanela tukuluho. Namibia ina ni mulelo ni sepo ya kuyaha sikolo saani,” Ankama hana patalaza. Jansen hape na kile a nyaza kamo mubuso unze u sweli kuswalela lin`onge zene kilwe za tumuswa ki lindwalume za naha, ili linonge za kulifelwa kalulo yene kilwe ya bapalwa hane kulwanelwa tukuluho. “Luna ba TUN lu biza feela ba mubuso hamohocwalo ni sicaba kaufeela sesi yemela lindwalume kuli ba ine fafasi ni kufumana tatululo sakata yeta lumelana ni ‘mazoho’ kaufeela. Lusa biza hape ba mubuso kuli ba talime fa taba ya kamo bana ba luna ba baana ni basali neba kilwe ba fapelezwa kulwanisana niba habo bona mwasisole kalibaka la puso yani ya buhateleli,” ne ku bulezi Jansen yana kile a lumba Bishop Zephania Kameeta yasa ngile mushukwe wa kuba sibuabui-tuna wa mubuso ni ‘lindwalume’ mwalinonge za cwale ze. “Luna ba TUN lu eleza feela Bishop kuli a tuse ni kuseba musebezi wa hae ili kuli kufumanwe tatululo ni kulumelela mulao kuli unge sibaka sa ona,” Jansen na talusize hape. Na tumusize hape kaza maswabi a hae a kamo linonge za misebelezo ni lituwelo za maticele linze li sweli kuno zamaela mwanaha. “Luna ba TUN lu bata feela kuziba kuli kanti lika kaufeela lita mbalamaniswa hande lili? Maticele ki kale ba katala kulibelela kaza lisepiso zesa bonwi mi kacwalo lu kupa feela ba mubuso kuli ba mbalamanise lika kaufeela zene kilwe za lumelanwa ku zona ka kuzamaelela ni sikuka sa WASCOM,” na talusize. Na kile nyaza ba katengo ka Namibia National Teachers Union (NANTU) ka nzila ya kamo neba nze ba sweli kuno patalazeza litaba zana kile a bulela kuli ha ki za niti ili litaba za kuli kuna ni sicaba sesi swelwi kuno pumelwa pene ya bumembala inge sisi ka n`olisa zwelopili ye cwale mwa’bumapangapanga’ bwa buticele bo. “Ku puma pene kwatuwelo ya muyahi wa naha ye, inge isali membala ki bubangoki mi ki bubangoki bo busa lumelani ni mutomupuso wa naha ya luna ye. Luna ba TUN luta lika hahulu ni kubona kuli hakuna pene ya mutu ye pumwa kuyena inge asa zibi,” Jansen hana fitisa mamela. Ba TUN neba kile ba tiisa kwalinzwi la bona ka kukupa ba Likolo la Tuto kuli ba toloke kaza tumelano yene konilwe kulumelanwa ku yona hala bona ba mubuso ni katengo ka NANTU fa toho ya maticele baba itutile ni bao ba bana ni liseli feela la musebezi kono inge ba sina mapampili a tuto a musebezi o cwalo. “Kuna ni maticele base ba lutile lilimo ze 20 ni 30 inge bana ni grade 8 kubeya pampili ya tuto ya lilimo ze peli kapa ze talu. Maticele ba, neba kilwe ba mbalamaniswa kuyakuile mi bana ni man`olo a mbalamaniso ya bona. Haba sika fumana lin`olo leli n`wi hape la mbalamaniso. Ba TUN ba lumela kuli maticele baba cwalo ba, ba swanela kuzwelapili ni misebezi ya bona haisi nako ya busupali ya bona ha ita esha mi mbalamaniso ya bona ha I swaneli kubapalwa-pabalwa ni yona,” Jansen na kile a beya kuto.