Windhoek
Mukopano wa putako nibalimi bamisika ya nama u libelezwi kuungekiwa kala 10 Yowa kutatulula mukwa wa kulekisa kaona limunanu kuzwelela libaka za sizo za upa.
Balimi mwa libaka za sizo za upa baipumani mwakazuma kakasina mwalo, kuzwelela butuku bwataku ni mulomo butumuka silimo sesifelile, mukwa onotisize kuyemiswa kusilaha likomu kwa libulaelo lanama la Katima Mulilo ni Oshakati. Linanga kuzwelela 2013 litotobelize ahulu mayemo abalimi, mi nicwanuňu fa, libulaelo lanama lisakwalilwe, mi ba Meatco sunda yefelile batumusize mikwa yeminca ya mabulaelo akuzamaya mwa libaka, nikuli habasika zusuluza tumelalano yabona sinca ni muuso kuzwelapili nilisebelezo zeo. Likwambuyu wa Njimo, Mezi ni Mishitu, John Mutorwa, malobanyana unitifalize kuli, babana ni takazo ya kusebelisa mabulaelo a nama bakona kuipapata kakufitisa likupo zabona. Kala 02 Ňulule ofisi ya Mutorwa nefilwe kale sikuka sakutateka kufitisa lifundoto zalibaka zepeli za mabulaelo anama. Mutorwa u ize, likupo lilibelezwi mi mabulaelo anama atakwalulwa kuimulula butata bwakutokwa libaka zamabulaelo mwa libaka zabalimi basizo za upa.
Yomuhulu wa litekisano mwa katengo ka Meatco, Goliath Tujendapi ni yomuhulu wa litaba zasizwale kwa Meatco, Rosa Hamukuaja-Tobias, ba nitifalize taba ya kuba teni kwa mukopano wo, kakutalusa kuli, lisebelezo zaba Meatco litafumana sikuka kuzwelela fa lingabolo zamukopano wo, kamo katengo ka Meatco kakasusueza mukwa wa kufumaneha kwa litekisano. Tujendapi u ize, nako ikwanile yakuikambota zalitekisano zanama kuzwelela libaka za sizo za up,mbowela wa lukwakwa lwasilelezo ya limunanu lwa cordon fence kakuya ka milao ya makete ya limunanu ya lifasi mubu. “Sina nako yacwale libaka za sizo za upa haselikenisizwe kwa butuku bwa Taku ni Mulomo, luswanela kupatahana maneku kaufela, kufumana mukwa wo, linjimi liswanela kulekisa limunanu zabona kaona, sina bupilo bwabona habuitingile kuzona. “Kutalimwe kaputako mukwa wa kuba punyuhisa mwa mayemo ebali kuona,” a talusa. Ba Meatco ba ize, baaziba butata bwa mayemo ebali kuona balimi ba libaka za sizo za upa, nikuli litekisanao za limunanu neliswanela kusimulula, kuzwa mwakushapwa kilinanga ni kutasezwa ki butuku bwa Taku ni Mulomo mwa 2015.
“Mukopano utateelezwa kibatu kaufela mwa misika ya nama, mi mulelo ki wa kutatulula milao yeminca ya litekisano za limunanu za libaka za sizo za upa kuzwa butuku bwa Taku ni Mulomo bulilimaniswa, ni kutalima mikwa yemimwi yekonahala ya kulekisa nama kuzwelela mwa libaka zabulimi bwa sizo bwa upa,” kwa tiiseza Hamukuaja-Tobias. Namibia kikale itanda lilimo zetalu inze ishapilwe kilinanga, mi mayemo a cwale a EI Niňo a talusizwe kuba kwatasi ahulu kuli asikabonwa kale, kubapanya ku EI Niňo ya 1997-1998. EI Niňo kisisupo sa limamela za mwahali, kuliba upa wa liwate la Pacific, mayemo a shupa pula mane ni mayemo alihalimu mwalibaka zefapana zalifasi mubu, kono sihulu libaka za Africa, Asia Pacific ni Latin America zeo lishapiwa ahulu kilipangaliko zamulimu.
Nihakulicwalo, Namibia itulile ndwa yalikweli zetalu ya kuzuha kwa butuku bwa taku ni mulomo mwa libaka zemwi zabulimi bwa sizo bwa upa. Muuso u sebelisize N$180 million mwa musebezi woo. Libaka zasizo za upa nelisina butuku kuzwa lilimo ze 30 za kwamulaho, kufitela piho yapili kala 11 Kandao 2015 mwa likiliti za Ohangwena ni Oshikoto. Hamukuaja-Thobias uize, mulelo wa meatco kwa pata, itaba kutateka kuleka likomu kuzwelela kwa balimi balibaka za sizo za upa nako yeo sekuyalilwe milao yeminca. Musika wa nama yelekiswanga mwahali a naha ibata kufitelela N$ 2.5 billion ka silimo.