SHAMARA – Muunamuhulu walilimo ze82, yana ni bana ba76 ni baikulu bamyanda yemibeli kabababeli, ukupa baliofesi kutalima taba yakuyaha sikolo kwamunzi wahae mwaKavango yaUpa. Baikulu baMuyawi Matiro ba63 habakeni sikolo, bakeñisa musipili olikana libima zelishumi kuya kwasikolo sesili bukaufi. Kiyena muetapili walubasi lolutuna, haiba hakilona lolutuna nikufita mwasikiliti. Matiro ni lubasi lwahae bapila kwamunzi waShamara mwasilalanda sa Mukwe. Mwanahae wamweli kimuuna walilimo ze45, mi wañomba kimushimani walilimo zetalu. “Neni pepezwi kwa Diyogha, mi neni hulezi teñi. Kono hane ninze ni hula, seniya mwanaha Botswana kobasimuluha bondate, mi seniyo ina teñi lilimo zeñata. Kasamulaho seni kutela kwahae, mi lupilile kwanu kutisa cwale,” nabulezi.
“Neni sika fumana kolo yakukena sikolo. Nina ni bana babañata, babalikana 76, bane nipepile ni basali ba17, banifile baikulu ba202. Kwabaikulu bani pila nibona ba63 habakeni sikolo, kakuli hakuna sikolo kwanu.”
Matiro nahupuzi kuli nakile anyala basali balishumi kabasilezi, kono fa sanyezi feela babane kakuli babañwi batimezi.
“Nikatazehile hahulu kubabalela banabaka, kaikutenga mwalitaba zanjimo. Hape ni ñaka mi nalaulanga kutisa masheleñi. Nialafa matuku amañata, mi neni itutile kualafa kasamulaho akupotela libaka zeshelana mwanaha South Africa, mone ni pilile mwalinako zakwamulaho.
Neni ile hape mwanaha Zambia ni Botswana. Mwalibaka zeo kaufela neni fumani zibo yabualafi, mi nitusize bayahi banaha Namibia babañata.”
Kakusebelisa mibisi ni licalano, Matiro ualafa matuku acwale kakutakana, hala amañwi. Babañata bamupotelanga, mi babañwi bayo mulonganga kuli ayo baalafa. Matiro nabulelezi New Era kuli nakile apila kwamunzi waShamara mwalilimo za1980, mi nekusina likolo.
Nayahile sikolo sa swalelele kasilimo sa1994, mi liluko la tuto nelikile lafuma ticele. Hatutela kwa Divundu sikolo nesikwalile kasilimo sa 2005, mi sakutela kwaShamara kasilimo sa2013.
Butata seli kuli una ni kulumela banabahae kuyo ina ni babañwi, kono kuyo palanga, mi buñata habasika ituta.
“Lutokwa sikolo mwamunzi waluna, kuna ni minzi yemiñata teñi banana habakeni sikolo. Nikupa muuso kulutiseza sikolo, luka tuseha hahulu. Lutokwa hape mulilo wamagesi ni mukwakwa; hakuna sipatela, kapa maphoni kapa lisebelezo zamuuso. Konji sikelenge.”
Hanakupilwe kualabela falitaba zeo mubakweli kumuzamaisi watuto mwasikiliti sa Kavango yaUpa, Pontianus Musore, naelelize musupali kuya kumutatubi wasikolo.
“Bakona kukupa kakusebelisa ofesi yamutatubi, nekubanga ni sikolo teñi sikolo nesikwalile bakeñisa kutokwa banana. Nahupula likande leo kakuli nenili mutatubi teñi. Haiba banana seli babañata bakona kubañola nikuisa kumutatubi wasikolo. Mutatubi wasikolo ukanga taba yeo nikukopana ni sicaba, nikubona kana zebabulela kiza niti. Kona lika lika iswa kwaofesi yabaleli,” nasepisize.