NAHA Namibia se lumezi kuswalisana ni linaha zen`wi za sikiliti mwa kubona kuli Mutano wa bo lule-lule ba mashilin`i wa Kazungula wa matehiwa hande.
Kuyahiwa ni kumatehiwa hande kwa Mutano wa Kazungula koku kona kuca pene ye likana US$300 ki musebezi wa makopanelo wa naha ye, Zambia ni naha Botswana.
Cwale, Katengo ka Makwambuyu neka kile ka tekula kuli naha Zambia ni naha Botswana li kone kueza lipatisiso za kuyaha ni kupima kwa Mutano ota fita mwa mezi a naha ye.
Ba Likolo la Litaba ni Lipatalazo neba kile ba patalaza biki ye felile kuli, Katengo ka Makwambuyu neka kile ka fitisa tekulo ya kubona kuli naha ye I sebelisa sibaka sa cwale se, sesi ta bona kuli sioli sa Impalila si swalisana ni mikwakwa kaufeela ya naha.
Impalila I yemi libima (metres) ze mwanda kuzwa kwa mutano wa Kazungula.
Namibia itukiselize kulifa pene ya kubona kuli Mutano u swaliswa hande ni kufita kwa sioli haiba licaziba inge li patalaza cwalo hande.
Likwambuyu wa Likolo la Misebezi ni Linzila, mutompehi Helmut Angula na kile a taluseza ba mutende o kuli haiba litukiso kaufeela inge li zamaya hande, Mutano uta bweshafaza litekisano hala linaha ze sihulu hala naha ye ni naha Botswana.
Mwa nako ya cwale, libyana ze iswa kwa Impalila li fitiswa ka nzila ya Ngoma ka kuitusisa nzila ya Kasane.
“Mutano uta kwalula nzila hande ya kuliba kwa sioli sa Impalila,” ne kubulezi Likwambuyu.
Angula na kile a bulela kuli, naha Namibia ita kona feela kueza lipatisiso za yona muta linaha ze peli zani li feza musebezi wa zona.
Nihaike Likwambuyu na sika patalaza kuli kanti he musebezi kaufeela wa lipatisiso uta tateka lili kwa lineku la naha ye, na kile a bulela kuli naha ita taluseza linaha ze peli kaza muhupulo wa maemo a yona mwa mazazi a taha.
Kuyahiwa kwa Mutano ita ba zwelopili yen`wi hape ye lateha mwa sikiliti se sa mbowela wa Africa, Southern African Development Community (SADC).
Naha Zambia ni Botswana linga musebezi wa makopanelo o ka kuba musebezi o mutuna o lateha kakuli mwa linako za cwale linaha ze peli ze li itusisa feela nzila ye taluswa kuli haki yona hande haku tulwa nuka ya Kazungula.
Kamaniti, naha Botswana, Zambia ni Zimbabwe neli kile za lumela kuyaha Mutano o mwa silimo sale sa 2001 ni 2006 kasamulaho lipatisiso kaufeela li fita hande kwa maungulo.
Linaha ze talu ze, neli kile za nyatela tumelano ye sika hatiswa kale ka libaka la lisitataliso zesa yemi mwa halimu kuamana ni miseto hala naha Zimbabwe ni naha Botswana.
Sisitataliso se sa miseto hala linaha ze peli nesi tisize kuli mane panka ya African Development Bank I pute mazoho a yona sina hane ili yona panka yene swanela kutusa mwa zwelopili ye.
“Ka kusaba ku luza mashilin`i, naha Botswana ni Zambia neli kile za itekula kuli li kone kusebelisa lineku le lin`wi leli fita mwa mezi a naha Namibia ka libima (metres) zesa fiteleli ze mwanda,” ne kubulezi Mun`oli yo Muhulu wa Likolo la Lipatalazo, mutompehi Mbeuta Ua Ndjarakana.
Mukopano wa Makwambuyu ba Misebezi ni Linzila ba sikiliti sa SADC ono kilwe wa swaliwa mwa kweli ya Lungu silimo se neu kile wa lumelana kuli zwelopili kiya sikiliti kaufeeela mi linaha kaufeela za sikiliti lita ikola miselo ya zwelopili ye haisi naha Mauritius ni Madagascar kize sika bona miselo ye.
Licaziba li talusa kuli muta Mutano u fita kwa maungulo, Mutano uta bweshafaza nzila ni kuankufisa libyana ze lekiswa ni kulekiwa ze fitanga nzila yani.
Mwa silimo sa 2003, batu ba 15 neba timezi kasamulano ‘pantunu’ ye itusiswa I tiba ka libaka la simbayambaya sesi tuna sene si longilwe ni kutisa kuli mane nzila I sike ya itusiswa ki bayahi ka libiki ze peli.
Mutano uta ba zwelopili ye lateha kakuli uta ekeza kwa zwelopili ye lateha mwa tolopo ya Katima Mulilo hala naha Zambia ni naha ye.
Mutano ono kilwe wa kakulwa simubuso mwa silimo sale sa 2004, se u kwaluzwi ni kuankufisa litekisano hala naha ye ni naha yani mane ni naha DRC hali zwelela kwa likamba la Walvis Bay.
Kusaba ni mufuta o lateha hande wa nzila sakata mwa sikiliti sa SADC ki ko ku pahekanga litifo za litekisano mwa sikiliti mi kacwalo baeteleli ba sikiliti seba boni butokwa bwa kubona kuli ba zwisezapili lizwelopili za nzila mwa sikiliti kakuya ka licaziba.