Iuze Mukube

Muzeko wasikwata sa bayahi ba naha China, ba ba nyaziwa kaku uzweza likolo la sikwama sa naha masheleñi alikana bolulelule babalalu ni licika (N$3.5 billion) kakusa kutisa mutelo, viki yefelile noisizwe la 18Mbuwana 2025 ki Mubakweli Mueteleli waba atuli Hosea Angula. Ili kuli bayahi banaha China babanyazwa, babapila mwanaha China kanako ye bato bonahala mwa khuta. 

Babanyaziwa neba siyo mwa khuta, kakuli khuta nekile yalumelela kuli bakona kusa taha kwa khuta bakeñisa kutula kwa litifo kunga musipili kuzwa naha China kutaha Namibia. Tiyeho yeo ika balumelela kuli bato bonahala mwa khuta, hamoho cwalo nikuli baikalabele simubuso kuli ba alabela cwañi kwa taba ye banyazwa kayona.

Kanako yeo Angula nalaezi kuli muzeko uswanela kuezahala mwahala 20 Sope ni 24 Lungu 2025, nikuli usike walyanganiswa. “Muzeko uka zwelapili kusina kuyemiswa mwa likweli zefilwe, kikwabutokwa kuli kusike kwaba ni tiyeho hape bakeñisa lika zesika luka,” nafile taelo. Babanyazwa baitekezwi kubonahala mwa khuta mwa kweli ya Mbuwana, kuli bato bulela simubuso kuli baikalabela cwañi kwa likakalezo.

Bupaki buka fiwa mwa khuta mwahala Sope ni Lungu 2025. Babanyazwa kuna ni muyahi wanaha Namibia Laurensius Julius ni baana ba lipisinisi kuzwelela naha China Tao Huizhong, Yuiqua Haung, Zhihua Gao, Hongying Jia, Coa Shuhua, Li Dan, Ying Zhang ni makampani amañwi asupile. Batalimana ni milatu yebalwa ya bulyangelino, busholi, kupicuka kulifa mutelo ni kuzamaisa masheleñi isi kamulao.

Ku akalezwa kuli likolo la sikwama sa naha neli latehezwi kimasheleñi amañata kabaka la libyana zene kenyizwe mwanaha isi kamulao, mi neli sika lifelwa
mutelo. 

Lipatisiso zeñwi, ki Panka yanaha Namibia, neli patuluzi kuli naha Namibia nelatehelwa kimasheleñi amañata akwanda naha, nikuli masheleñi alikana bolulelule babalalu ni licika nazwiswa mwanaha kakusebelisa kampani ya Julius. Babatisisi neba tongozi kuli libyana neli patalazwa kamasheleñi amañata kwa panka ni amanyinyani kwa ofesi yebona zakukenya libyana mwanaha, ili kutiseza sinyehelo kwa naha Namibia.

Bupaki busupeza kuli masheleñi ane alifilwe kwa batu kwanda naha nasa yeleli ni ane añozwi fa malisiti, nekuna mafosisa amañata mwahala masheleñi ane apatalalizwe kwa panka kuyo bulukwa, ni ane apatalazwa kwa ofesi yebona zakukenya libyana mwanaha. Babanyazwa bayemelwa ki Dirk Conradie, Sisa Namandje ni Louis du Pisani.  Mubuso uyemelwa ki Henry Muhongo.