KASAMULAHO wa kupota-pota mwa likiliti za naha ni kubona lizwelopili zese ezizwe cwale ha kuamwa za mingendenge ye lela kunanula mipilelo ni lizwelopili za mushobo wa makwengo, Ngambela yo munyinyani, mufumahali Libertina Amathila, uli sa tabisizwe ki lizwelopili kamukana zese ezahezi cwale hakuamanwa ni musebezi o swana.
Amathila yana nza patehile ni kupotela likiliti silimo se, naize masimu-nyana a miloho, buikezezo bwa makwati a kubuluka bafu kubeya misebezi ya kuluha, linze li yamaya hande mwa lilalanda ze shelana.
Na kile a tumusa hape ka tabo kuli ki hande luli kubona kuli bun`ata bwa banana ba mushobo o swana, banze ba sweli kuno kena likolo.
“Ninze ni sweli kuno talima misebezi kaufeela mi ki hande kubulela kuli bun`ata bwa banana banze ba sweli kuno kena likolo ili nto yenze ba luta kaza bupilo ni kuba patehisa hande,” Amathila mwa manzwi a hae.
Isi feela kuetelela mingendenge kapa yona misebezi ya makopanelo ya mushobo wa makwengo, Likwambuyu yo munyinyani na kile a bulela kuli ki mutusi hape wa likolo ze nyinyani za mwa sikiliti sa Ohangwena, ili likolo ze nyinyani zenze I itusiswa ahulu ki mushobo o swana ona wa makwengo.
Lizwelopili ze, lizamaelela ni mutayi wa kopano ya macaba ili mutayi o zibahala ka UNESCO, mutayi o bona kuli mingendenge ya lituto za bayahi ba linaha baba nyinyani li tateka ka bubebe.
Isali mwa lizwelopili ze swana, Amathila uta lika katata kuli a kone kumbalamanisa litulo za ‘busile’ mwa sibaka sa Tsumkwe ka tuso yaba UNESCO.
Haiba kuli lizwelopili kamukana inge li zamaya hande, kweli ye ha I taba ni mazazi a mashumi a mabeli ita ba kakulo ya sikolo sa bisile mwa sibaka sani.
Kuongaonga lizwelopili za mushobo wa makwengo, seku bile mutomo wa musebezi wa Amathila kuzwa feela katengo ka makwambuyu ka fitisa tekulo ya kona mwa kweli ya Njimwana silimo sale sa 2005.
Mwa lilimo ze felile, neulo hamohocwalo ni mingendenge ya kuzwisezapili mipilelo ya mushobo wa makwengo se ezahezi mwa naha mwa lilalanda ze shelana.
Hala lizwelopili zese ezahezi kuna ni pabalelo ya limuka ni kueza linosi hamohocwalo ni kubona kuli mushobo o swana u fumana sanda kwa pene ya lituto mwa likosi ze shelana.
Mwa kweli ya Njimwana silimo se sifelile, palo ya bayahi ba mushobo o swana ye likana lishumi ka babeli (12) yene zwelela mwa likiliti ze silezi ne kile ya ituta kapa kufumana lituto ku ticele yana zwelela naha ya Kenya ka tuso ya mashilin`I ana zwelela kwa ofesi ya ndumeleti wa naha Icelandic.
Mwanako ye swana bayahi ba mushobo o swana bene ba zwelela mwa likiliti ze cwale ka, Omaheke, Caprivi ni Otjozondjupa neba kilwe ba fiwa pene ya kuituta ki kampani ya Nampower kubeya Michelle McLean Children’s Trust.
Palo ya mandoki a mashumi a supile (70), ne kilwe a fiwa kwa mushobo wa makwengo mwa Caprivi kubeya limunanu-nyana za palo ye lishumi zene kilwe za fiwa kwa mushobo o swana mwa sikiliti sa Omaheke.
Mushobo wa makwengo ki mushobo o taluswa kuli usa ‘siyalezi’ ahulu mi kacwalo bun`ata bwa lizwelopili za naha neli nze li fitela mushobo kwa hule mi ka zona lizwelopili ze ni mingendenge ya cwale, Amathila u bona kuli mushobo uta ca kwa ‘miselo’ ya mubuso.
“Bunata bwa bayahi ba naha ba tabela kutusa mushobo kuli u kone kuzwa mwa bunjebwe ni kulilimanisa lukupwe hamohocwalo ni kubona kuli mushobo wa ituta.
Batu seba tatekile kubona butokwa bwa kutusa mushobo o kuli ni ona ube fa maemo a bayahi kamukana ba naha,” ne kubulezi Amathila.
Mwa likweli ze sikai feela ze felile, Ngambela Amathila ka tuso ya kampani ya naha ye itengile mwa kubeta ‘makwati’ a bafu, na kile a binguta ‘makwati’ a lishumi ka mabeli (12) kuli litupu zene se inzi nako ye telele mwa tolopo ya Gobabis, za mushobo o swana li konwe kubukiwa hande.
Litupu nese li inzi silimo mwa lipumulelo la tolopo mi neli kilwe za bukiwa ka sikwata kwa makalelo a kweli ye felile.
Litupu neli inzi nako ye telele mwa lipumulelo ka libaka la kuli mabasi nasa kwanisi kuleka ‘makwati’ hamohocwalo ni litifo zen`wi za sililo.