OMAUANENO- Ndjerituarere peke moha¿ikiro porue yari ombepo nu kombunda yayo wina moha¿ikiro akurikuamba okambepera.
Imbi aviyerike aviyevari oovi¿a omundu mbiotjotja viari aviapitasana mumbiari ovitjitua oviwa viombazu muno morukondua rua Kalahari mozondendera za Tsabonga mehi ra Tjauana. Omayuva womasuviro ngazuko mokuteza ozondambo zovakuru vawo mbahuka ominjo navetaurire kehi rokomuhuka ra Tjauana avataurisiwa ondjembo ya Katjivitjowanga okuutira mozombura inÿa o 1800 nganduu mozombura inÿa o 1900, ovimbumba omasere nomasere viauanene muno. Okuza ko Namibia, o South Africa nomikunda aviyeine via Tjauana orini Ovaherero, Ovambanderu nOvakuena vawanene muno kutja ena rotjirongo ihi riusisiwe. Otjo tjitjiukua otjo Mauaneno mena rokutja tjakakuturuka okuza kenindi o South Africa, omuatje wa Katare omeekuuanisira otjiuana tje tjakayenda natjo kongonda rukuao. Okuzambo omuhoko opuwautirua okurihekera uyekurira epaha ra Tjiute eheka mbuyekurira namburi ngamba. Epaha indi puna ovararanganda varo ovakuru okuutira movita viovararara nganda nganduu ovararanganda imba tjivazemba ondjakaha yayo navetua oviuru viavo nomasa wawo pamue okuruisa omunavita umue nguari Omundoitji.
Makuzu vekuwa navesekema ovanatje va Ndambi ya Hengua. Otjotjiri otjingavatjitire okuza kamhi ayeetatu ngararere omayeyata ovirongo nokukatuka kovinamuinjo nuguari aheyaputara. Okuza ko Namibia kuazire Ombara Otjitambi yOvaherero Vekuii Rukoro, Omuara Ombara Otjitambi yOvaherero, Aletha Karikondua Nguvauva, Ombara ya Maruru Hiangungo Raphael Kapia, Ombara Onene yOvaherero, Tjinaa¿i Maharero, Ombara ya Pukiro wOnganda ya Tjimana Tjandara, Turimuro Hoveka, Omukekua wOnguatjindu Omuhe¿endu Sam Kambazembi, Omuhona wOvaherero mo South Africa, KamuÞuua Kanÿorozu, Ombara yova !Amana, Dawid Frederick, Ombara yova Topanara, Seth Kooitjie nOmbara Simon Kooper wOvakuena.
Movature novasekerise votjitjitua imbi wina pupari Omukuramenepo wa Namibia mehi ra Tjauana, Hidino Hishongwa, yari ombara ya Mauaneno Mbimbo, ounepo worutu rombazu indui o Ritungee rua Tsabonga kehi yovanane varo mumauri Moses Chimbombi na Ray Kahuure. Posia tjitjayandjere evara rapeke ndaraisire kutja ombazu nganduu kombazu yovatiti motjivari mehi ra Tjauana ivarua yari Otjiuri tjehi Khama Ian Khama. Mehungi re Khama waraisire ounahepero wombazu nambaparere kutja nandarire movivara viozombazu mo Tjauana ozo kazesere okuhana nunguari zasere okuyeta ovandu vazo peke peke pamue.
Pendje nomahungi peke peke wozombara nawina ozokomiti zOtjiÞiro Otjindjandja omengi ngaapambarere ohepero yombuanenno, otjirua tjotjisuta nombazu, pari ovitjitua viombazu peke peke muari onderera, omuhiva wovajuena imbui mbukuza o Namastapa nozohiva. Omauaneno inga nandarire kutja yari kokutja omapaha peke peke okuza ko Namibia, Otjauana na South Africa yewane mOmauaneno nu yetjiuasane, oruveze orungi ruakamburirue iyomahungi owo ngavazere nganduu keyuna eseinina indi Osondaha nandarire kutja oro rari ara kuizikirua okutara kutja ozondando zomauaneno zayenenekua nokurata kondjira komurungu. Omauaneno inga yari kehi yembo ehongonekua ndaaritja: “Okuwisa ovivanda viokumui mokupaha omizie vietu.”
