I Kae Matundu-Tjiparuro OKESETA Orata Onene yOvambanderu ya Tjinene yaningire kutja ombara yOvambanderu ikuture epu ra ngu meiyarukire motjihavero ngunda ombara aina omwinyo natja epu rounane wOvambanderu irimwe romapu ngakutirwe iyOvambara Kahimemua Nguvauva nu ndiri hiyakuturwa. Omunane wombazu omunene ingwi, Joseph Uandia, we riyarikanene nao kombara mehungi re ro kuyandja okunene okuhepa kovimbumba mbya wo ronganene po mayamberero wOvambanderu omayuva womasuviro ngazuko. Mehungi re reyuva ndayandjere mena rombara, orata onene ya Mongua, Ludwig Karumendu, watjere pupehina ondengero no rusuvero kapena omaunguriro wa kumwe. Watjere oruvuveze rohani rwa kapita. Ouhonaparero wohuurire wOvandoitji nawina wombangu yotjivara warora okuhana noku honaparera ovandu nokuhina ondoneno. Tjingetjo ozongondjero za imba mbekondja okukuna ohani momuhoko wOmbanderu kazena kumaze vaza. “Ohani kaina onganda,” watjere natja ondengero, ohange no rusuvero oondjira komeho. Moku jauza oma kwiiro ko hange Uandia waraisire kutja momapu ngakutirwe iyOmbara Kahimemua rimwe ndasewa po orounane nu munao otja ningirire Ombara okukutura epu indi. Ovatarere veyandja ondjo kondjakaha ndjiri mOmbanderu nai ko mararakaneno wotjihavero tjOmbara nandarire kutja otupa atuyevari mondjakaha indji katuii tavere nao. Munao omerihekeneno wa Uandia kOmbara kutja ikutire epu indi otjeheri otjina tjarwe pendje nokuningira Ombara kutja maurike ngume muyarukire motjihavero kutja ohani ndjiripo nai ndjatjita kutja omuhoko utua rasane kotjombanguriro, izapo. Ngunda aperi nao omuhungire omuyenda ongooneya ya Maheke, Laura McLeod, watjere kutja ovitjitua vyombazu no vyongaro novitjitua vyo muhoko virire ondoneno ovandu avehe vasere okukara norupa muvyo. Watjere ovandu ngaveyandje ombango ku mbi mavivewanisa nandarire kutja mo polotika, ongaro yehupo no tjovarumendu novakazendu kavei kumwe. Watjere o Namibia mariyene okukatuka ovipuite kangamwa porwe idi tji raungura oukukutu, nombwaneno, ombango ondikame no tjikaro. O Namibia ra sekamenene otjo tjikamba meyuru narinata ombangu nongutukire aiya. Tjingetjo rasere okusekama nondando imwe okuyandeka oukaiya, okuhina ounongo, ouhepe wovyungura, ondjara no mauvi yarwe peyapa yuva ngehonina ehi. Ovakwatera nga veungure kumwe otjomundu umwe oku kwizika oruyaveze rwehi rao no kuhina okutara komuhoko, ongamburiro nombazu. “Atuiisa ewe kekwao moku kongorera ozondando zotjiwana. Imbwii omwano auyerike mbu matuyenene okuyozika noku tenga ozombangane omayovi za Namibia mba punguha ominyo vyao mongutukiro yetu.” McLeod watjere Ovambanderu nomihoko vyarwe omikwao vasere okuwangata ombwaneno nomutima auhe. Watjere mo Namibia muna omihoko omingi peke peke posyo nombwaneno nandarire kutja rina omihoko peke peke mariyenene okunata kangamwa tjitjiri mondjira yaro okuurisa ozondando zaro tjira kunu ombepo ombwa mokati komihoko. Novyungura vyao oviwa ovature va Namibia varaisa rukuru kutja ihi otjina tji ma tjiyenene okutjitua nazeri kutja ombepo yovati maivetumburire koruyaveze oruyere. Watjere Ombura indji o 2006 Ovambanderu mu ma vezemburuka ozombura o 110 zombiririo yohuurire yOvandoitji, wina ngairire ombura yo ndjesirasaneno. Omayamberero wa Keseta yananene otjimbumba tjopokati kovivarero verapi rotjingirine mumwari overapi rotjiserandu oo mbena nambena. Ozombara Kaihepovazandu Maharero, Kaverirua Hoveka na Kanguatjivi wOvakuruha oo zombara ndari povitjitua imbi pendje nombara Munjuku11. Ouvara wa Kambazembi nOwovaherero zahindire ovahindua. Okwiisira ko ma wonronganeno tjingewo wOvaherero nOvambanderu orukapita veze omayamberero inga yari omapore. Omahembasaneno morukapita veze yahingi aye tomba omawonronganeno omana makuruhungi inga. Otjikando ihi omatuvasaneno ngaripo kaya hungamene karive nuyari no meriporindiro nu ya tjamene notjisuta tjombindu. Ozonderera zopehi no zoukambe, outjina nozondoro nozombimbi zapere o mayamberero inga omuhoro wapeke. Okeseta yari omaturiro wouvara wOmbanderu mozombura ozondenga zombiririro yohuurire. Mu imba mbasuvisiwa imo Ombara Munjuku I Nguvauva, ihe yOmbara Kahimemua Nguvauva nguri ihe omunene wOmbara Munjuku II. Wina mOkeseta mwarara Hijatuvao Nguvauva ngwayeta erapi indi eyapa ko Namibia mo 1931 okuza ko Tjauana nu mo Namibia akuye kuwoziwa otjivara otjingirine notjizorondu.