[t4b-ticker]

Omukwa Gopandjokonona mOutapi

Home Archived Omukwa Gopandjokonona mOutapi

Chrispin Inambao

OUTAPI

Omukwa omunene pendiki lyiinkuluhedhi mOutapi ogu li oshikunithanima shopandjokonona shoka hashi etitha uutaledhi nokuhila omuyendanandjila nomutalelipo kehe mokutala ashike oshikando shotango kekwena/ekololo lyago enene. Otaku tiwa kutya omukwa nguka omunene kaa ku na we guunene woometa 38 monakuziwa ogwa kala oshiholameno shomuhoko gwAambalantu pethimbo lyiita yopamihoko pokati kawo nAakwaaludhi nAakwambi mboka kwa li yi imanga kumwe oku ya lwitha.

Omukwa nguka otagu pula omuntu u na lela ethano lyopashinanena opo a vule oku gu thaneka aguhe gwi ihwapo. Aalumentu yomuhoko gwAambalantu oya kala wo nokulongitha omukwa nguka gopandjokonona ongohote, ontalelo negameno mokwiikanyuna omaponokelo gomihoko omikwawo dhoka kwa li hadhi ya yugu iimuna nomaliko gawo galwe. Ekota lyomukwa nguka enene noonkondo notashi pula aantu 25 yi ikwata momaako ya dhingoloka oshikota shika, nonando omimvo dhomuti nguka omukumithi inadhi tseyika natango. Monika Mayer ngoka e li omupukululi gwaapashiyoni ngoka olundji ha eta ombesa ya udha aatalelipo Aaeuropa pomukwa nguka, ota tengeneke omimvo dhago dhi li 2000. Mayer ota ti moNamibia ayihe koonono kamu we omuti omunene gu vule nguka. Mayer ngoka a adhika e li nongundu yaakulupe aapashiyoni ya kuminwa omukwa nguka, ota ti okwa mona omaludhi ogendji gomikwa, ihe omuti nguka “omukumithi” kaa pe na nando gumwe gwe gu fa. Omikwa dhimwe ohadhi si ngele odha yugunwa omapeta koondjamba, oshoka oge holike noonkondo kookahenge, ihe omukwa nguka nonando ekota lyago lya nenepala, pethimbo lyiita yopamihoko mOwambo, ogwa kala ashike gu li ngaaka omimvo nomimvo nokukoka gu vule omikwawo.

Omukwa ogu li wo oshikwathithilongo momambo gwondondo yelongo yopevi. Aakuluntu oya tseya nawa ondjokonona yi nasha yomukwa nguka tagu tengenekwa gu na oomvula 1000. Otaku hokololwa kutya omikwa dhimwe odha za nale muuyuni waKristus, naangoka ogu li gumwe gomomikwa dhoka omikulu okuza momimvo dhaKanyenye. Pethimbo lyiikolokosha yopamihoko Aambalantu oya kala nokuholama mekota ndika enene lyomukwa, ano meni lyekota ngashingeyi ohamu vulu okugwana iipundi omulongo noli na uunene woometa ntano muule.

Sho iilumbu aatumwa ye ya moshilongo ya humbata Oombimbeli dhiipeko yomikoya, oya tidhatidha mo aavalelwamo momukwa nguka, noye gu tala ko ehala ewanawa nosinagona/ongeleki moka ya kala haya zi okutaandelitha Evangeli lyawo nomukumo. Konima sho aatumwa yOmbimbeli sho ya mana okukokola epya lyetumo, okwe ya ihe iilumbu mbyoka ye ya okuyuga ko oshilongo komulungu gwondjembo, ano oondjayi dhiita dhoka otaku tiwa odha longitha omukwa nguka ongokamba dhawo yokuninga omalongekidho gopakwaita okuponokela aakwiita yoPLAN, ewawa lyopakwaita lyongundu onkondjelimanguliko SWAPO. Omatanga gaSouth Africa nago oga longitha wo omukwa nguka ongongulu yomagalikano – osinagoga. Omukwa ogwa longithwa wo ongokasitola kokathe (coffee shop), opoosa nositaasi shopolisi, pauyelele waGebhardt Shiimbi ngoka a kutwa miilonga pEndiki lyIikuluhedhi pOmukwa gwaMbalantu ongomutonateli.

Ngele owa yi meni lyekololo lyekota lyomukwa nguka opo ashike to dhimbulula nkene ekota lyago enene noonkondo. Ekololo mekota lyago enene tamu vulu okugwana aantu 30, taku thigala natango ehala enene. Ope na Ombimbeli onkulu yi li pokuma pwa longwa nosamende nemanya. Iitenda iikulu yi na olusu ya dhengelwa momuti ya thinda pombanda yekota ndika enene. Uuyelele wetango ohau piti okuya meni okupitila moshiyelo, omu na wo iikolo yokuya nokuza mo mekololo. Olugumbo lwekuma otalu dhimbulukitha omuntu ombalangeleki – ongeleki yopaumbiishofi.

Omandhindhiliko nomanyolo taga monika komukwa nguka otaga ulike nkene aantu kwa li ye uvitile uuntsa omuti nguka gopandjokonona.

Nonando pandjokonona yomukwa gwaMbalantu ogwa li ehala lyuuholameno kAambalantu, konena omuti nguka ogwa ninga onzo yuuhupilo kuyo.

Omuthika gwawo gopauhupilo otagu shi ulike okupitila muShiimbi oshowo aakwashigwana yalwe mboka ya kutwa miilonga pendiki ndyoka lya totwa po momumvo 2004 nokapandi N$500 000 ka za koNamibia Community Based Tourism Association (NACOBTA). Iimilwa mbyoka oya longithwa okuthika po olugumbo lwekuma, endiki lyaatalelipo li na uundjugo nokasitola kokulanditha iihongomwa yopamuthigululwakalo kaapashiyoni ya hongekeka kuKingstar Mayumbelo.

Nonando ongawo Shiimbi omutonateli gwehala okwa limbililwa. “Omuti nguka ogu li onzo yiiyemo ihe ogu li po tagu si,” osho a tumbula omanga ta ulike kiitayi yimwe mbyoka ya lika omayula/omapeta komukithi omukumithi kaa gu shiwike ngoka tagu ende tagu taandele kiitayi yilwe yomukwa. Ota ti petameko sho omvula ya tameke okuloka muSeptemba naKotoba, omambambala/omapuka ga fa oshigungu okwa li taga monika kehe pamwe, noku na eitaalo kutya ogo ashike ga etitha uupyakadhi wokusa kashona nakashona komukwa nguka gopandjokonona.

Shiimbi okwa kundaneke oNew Era kutya omvula ya za ko okwa lopota uupyakadhi mbuka kaanambelewa yuuministeli womakuti mboka ya uvaneke okutuma osipana yi ninge omakonakono gopaunamiti kutalike ngele tapu monika ekandulopo lyomukundu, ihe euvaneko ndika inali gwanithwa po sigo okeluwa ndika, nenge pamwe opo ngaa ye li mondjila.

Omukundu omukwawo gwa taalela Shiimbi pamwe nosipana ye ogo ngoka kutya omukwa nguka ihagu tseyithwa naanaa sha gwana miikundaneki opo Aanamibia oyendji naapashiyoni okuza pondje yoshilongo ye ye ye gu talele po.

“Omukwa ogu na ondjokonona onde,” ta ti, ta gwedha po kutya “Endiki ndika oli na esimano enene lyopandjokonona yiitopolwa yomOwambo.”
Omukwa nguka kakele kokukala ohote, ehala lyuuholameno pethimbo lyomaponokelathano gopamihoko, oondhila oolyanyama noontsa odha kala hadhi lambele kiitayi yago, omanga oonkanga hadhi yalele iihadhila yadho momuzile gwa talala gwiitayi yago.

Omikwa pakwalukehe, kakele kuunene wadho, odhi na wo uukwatya wopaunamiti okupanga omikithi dhayooloka ngaashi oshimela noshigombo.