[t4b-ticker]

Osheetwapo Oshipe mOlwitha oHIV

Home Archived Osheetwapo Oshipe mOlwitha oHIV

WINDHOEK

Namibia oku li shimwe shomiilongo itatu yaAfrika mbyoka tayi ka tula momalolelo osheetwapo oshipe shekeelelo lyombuto yoHIV nesiloshimpwiyu mokati kaantu mboka ya kwatwa kombuto ndjika.

Sigo okonena ndjika, oonkambadhala odhindji dhooproholama dhekeelelo lyoHIV odha nuninwa ashike aantu mboka kaye na ombuto yoHIV opo kaa ya kwatwe. Kakele, pauyelele waNdohotola Jan Moore, Omukuluntu gOproholama yEkeelelo lyoAIDS mUuyuni, pEndiki lyOkukondolola Omukithi, oku na po osheetwapo shimwe shoka tashi tsu omuthindo ekeelelo lyaantu mboka ye na nale ombuto opo kaa ye yi taandelithe. Osheetwapo shika osha kwatela mo iilongo ngaashi; Namibia, Kenya naTanzania, nosha lukwa “Ekeelelo lyoHIV mOmitungilo dhEsiloshisho nEpango (HIV Prevention in Care and Treatment Settings – PiCTS), noshi li wo oshitopolwa shOndungedhiladhilo yOmakwatho gOpaulomompumbwe shOmupresidende gwaAmerika ge nasha noAIDS (US President’s Emergency Plan for AIDS Relief – PEPFAR).

Moore okwa li ta popi pomutumba gwaakalalipo yiilongo itatu gwa gongalele mOvenduka omasiku ga zi ko. Oshigongi shoka otashi lalakanene okukaleka po euvoko lya faathana kombinga yiilongitho yekeelelo lyombuto nomukithi, okutalulula omikalo niilongitho yomadheulo, okumanitha omikalo nomalandulathano oshowo okutokola shi nasha niinima ya guma aaniilonga netulomiilonga lyokutala shoka sha adhika po naashoka inashi pondoka.

Moore ota ti oprojeka oyi li oshitopolwa shoPEPFAR showina sha shoneka
aantu mboka ye li nale kepango nesiloshisho, nelalakano okukumika mboka ya kwatwa nale koHIV opo ya uvithe ko aaholike yawo ya ka konakonwe, okuya momilalo dha gamenwa, okumona epango lyomikithi dhohoni nokumona ehungomwenyo li nasha nelongekitho lyoluvalo – elongitho lyomakwatho gokukeelela oluvalo.

Ominista yUundjolowele nIilonga yOnkalonawa, Dr. Richard Kamwi ota ti omukalo nguka gwekeelelo mokati kaantu mboka ye na nale ombuto oshinima sha simana noonkondo konkambadhala yekeelelo lyoHIV nonando oonkambadhala dhekeelelo odha kala ashike dha nuninwa aantu mboka inaya kwatwa natango kombuto nomukithi. “Osha kala sha konekwa kutya ope na ompumbwe okunenepeka oondungethaneko dhekeelelo dha kwatela mo aantu mboka ye na oHIV,” Kamwi ta ti.

Okwiindile osheetwapo shika shi tulwe miilonga mbala miilongo yilwe, mbyoka ya kwatwa shi shike pamwe komukithi nguka. Okuya pehulilo lyomumvo 2007, aantu ya konda 200 000 moNamibia otaya lumbu noHIV, Kamwi ta ti.

Oproholama ndjika sigo oompaka oyi ipyakidhila nokweeta po iilongitho yi na okulongithwa moprojeka ndjika tayi ka tameka kuyele nuumvo. Esindano lyetulomiilonga lyoprojeka ndjika miilongo itatu otali ka nwetha mo iilongo yimwe yi tule wo miilonga oprojeka ndjika.

Iikundathanwa yilwe poshigongi shoka tashi hulu metitano, oya kwatela mo esiloshisho lyopaundjolowele lyomugandji gwesiloshimpwiyu, efamili lya longekidhwa (family planning), omikithi dhohoni, ehungomwenyo lyakwalukehe, omalolelo geikonakonitho, egongelo lyomauyelele, okumona mpoka aakuthimbinga ye li tashi ningwa konima yethimbo lyontumba oshowo okutula po ethimbo lyeyokomeho lyoprojeka netulomiilonga lyayo.