Oukambe, Ondoro Noutjina Wayandja Otjivara Tjapeke

Home Archived Oukambe, Ondoro Noutjina Wayandja Otjivara Tjapeke

I Kae Matundu-Tjiparuro

OZOMBU ZOVINDIMBA

Otjiwana tjOvaherero nOvambanderu omayuva womasuviro ngazuko tja woronganene muno na Tjinene okuzemburuka ozombura 103 zeraa ra van Trotha kutja omuhoko ngauyandekwe.

Ovitjitua imbi vya utire Orovyungura omuhuka omunene ape momurongo kehi yomuti omumbonde wena Ngauzepo mOtjinene nongumbiro.

Pongumbiro indji pari ozombongo peke peke nawina otjiwana atjihe mumwari vomuzaro wozotrupa zomarapi ayeetatu. Omuti imbwi otja komazuvira okaa kuturikwa ovakamburwa vomovita vOvaherero nOvambanderu iyovarwe vOvandoitji movita vyo 1904-8. Otjiungura ihi tja wombororerwe iyomuhonge Alexander Hianja wOmbongo yOruuano mOtjombinde. Ovahonge varwe mbari norupa mongumbiro indji nu wina aveyeta ohambwarakana nozongumbiro yari Omuhonge Esegiel Mbaha wo St. Esegiel nomuhonge Nicklas Koujo okuza kOmongua. Omuhonge Hianja mombinika ye warakizre ovanane votjiwana kutja oruveze rwao rozondjakaha rwa kapita nambano nduasewa po orozondekurona. Nmabano otjiungura ovanane votjiwana tjivasewa natjo okuserurira ozondekurona inda oruyaveze. Watjere mo ku kaenda komurungu notjirwa tjombindu yoo ihe mbatira mokuti ongaako, otjiwana tjasere okukara moruhoze puna ovakwao mena romanyoneno watjo iyouhonapare wohuurire wOvandoitji. Watjere ozondendera azehe za Tjinene nganduu koOzombu Zovindimba van Trotha pa zuvarisira era rouhonapre wOvandoitji romayandekero womuhoko, no kukapita komurungu, itjitamba tjondiro mena rokutja patira omuhoko. Watjere ouyenda wovati vomuhoko yari ongutukiro kutja ozondekurona zoruyaveze zehupe mohange nombwiro. Posyo omuhoko otja tjimauzemburuka ozombura 103 zotjitiro kauna ohange mokati kawo nu uri movita vyo mambo. Watjere ovita vyo mambo ovizeu mena rokutja komurungu wovita avihe pekara ovita vyo mambo. Watjere omambo yeunbwa iyovandu ovahenendu motjiwana natja omambo yeihamisa. Munao otja ningirire otjiwana okuhorera kovakuru vatjo okupaha ohange koruseinina ndjeya mo Namibia. Watjere ozombara Hosea Kutako na Clemence Kapuuo vakondjera ohange nu indji oo hange otjiwana tjitjasere okumonyona pendje no kuyarukasana. “Oruveze rovanane vombazu okuyarukasana, okuyambururasana no kuyaruka movina mbihina ohepero karutjipo rukuwao nungwari owo vasere okutanaukira ku Ndjambi no kukumba kuye kutja matanaure omitima vyao nokuvepa orusuvero nombwaaneno mena rokutja pupehina orusuvero kapena ombwiro,” Omuhonge Hianja watjere.

Ovahonge wina vaungurisire ongumbiro indji oku kumbira ombura kehi nomuhonge Mbaha ahongorere otjiwana mongumbiro indji. Okuzambo ovimbumba otji vyeere kOzombu Zovindimba. Ozongavire ape o 40 nozongoro zazo zayandjere otjivara tjapeke pOzombu Zovindimba. Ondjira ndji hakaenise Epata na Tjinene ndjikapitira pOzombu Zovindimba yaririre ouyara wovakavire imba nawina ozotrupa zopehi nda raisire ourenga wazo.

Kuzo kweri kwambere ozoserekaze nondoro. Tjiva zozo serekaze zeri harerere otjo vakuru vazo nu ndinondi azependura otjimbi tjovakuru vazo nawina otjimbi tjovita vyo 1904-8. Ovimbumba tji maviheruka pOzombu Zovindimba aa virihaka monyune yombazu indji yozotrupa zoukambe nozopehi nawina ongongo yozondoro noutjina. Oruveze indui tjandje ondangere iri poruveze rwayo okuyakura ovimbumba no ku vitjivisa kovakuru novati. Wina tjandje outi wambeto waombo kehi yomiti mauri owanyoro yOtjitiro Otjindjandja okuundjira po ombara otjitambi. Tji maitjombokere ozoine zomapeta ombara airauka no vimbimba avitinyaukire pomuvanda pomayakurira wombara.

Pokati kovitjitua imbi wina tjandje outjina uri kozombaze nazondone azetokerisa ongurova kehi yondone tjiri ya katjoruohonga Kanduu Mbaundja wa Tjovengi. Petjire o Sondaha ovimbumba vyaire kozongungu mbari pupatuiire otuzenga na vi kapita kondundu vahi von Trotha para varaerra era romayandeko womuhoko. Ombara Otjitambi yayandjere embo esupi okuhandjaura ondundu vahi indji tjazumba ovimbumba aviriyaruka mozondambo kozondanda mene yo muvanda ovahenendu peke peke puvari nomahungi nozombinika.

Movahenendu peke peke pari o Ministera yo kehi yOmahongero, Onongo Becky Ndjoze-Ojo, okanepo kondjuwo yozoveta Ben Ulenga, Ohahende Vekuii Rukoro, ozorata zoutukondua wo matoorore ka Mongua na Tjinene, Ervin Uanguta na Nguvitjita Toromba nomatambo wotjiwana nozongaoha peke peke.