Ovanafikola veli 1399 ova lopotwa va ninga omateelelo oku ya pexulilo lomudo wadja ko, moshitukulwa shaHangwena nomoshitukulwa shaShikoto.
MOhangwena omo mwa lopotwa ovanafikola vahapu ve li 832, omanga mOshikoto ove li 567.
Omivalu edi ota di ulike omivalu dounona va ninga omateelelo moitukulwa oyo ivali da shuna pedu oku yelakanifa nomuvalu wounona vofikola ovo va li va ninga omateelelo mo2021. Ouyeele wadja kouministeli otau ulike kutya oshitukulwa shaHangwena osha lopotwa ovanafikola 1260 va ninga omatelelo omanga mOshikoto omwa lopotwa ovanafikola 1294 va ninga omateelelo momudo oo, wo 2021. Hano kumwe ovali o2554, osho tashi ulike kutya omuvalu wounona va fimbapala mOhangwena nomOshikoto kumwe, owa shuna pedu neepelesenda 45.2.
Omukulunhuwiliki wehongo moshitukulwa shaHangwena Isak Hamatwi okwa ti osekundofikola Oshela oyo imwe i li pombada ya lopotwa ovanafikola veli 35 taku landula osekundofikola Oponhofi ina ovanafikola 23 nOndobe Secondary School pyo ya lopota ovanafikola veli 22.
Hamatwi okwa yelifa ta ti ovanafikola ve li keesekundofikola ovo unene va ninga oikahanwa yokuninga omateelelo eshi hava ve li vake mo momihandjofikola omanga vamwe ohava di meehiila di li popepi neefikola.
“Oluhepo, ounona vehe li mefiloshisho la wana osho shimwe hashi eta ovanafikola vaye mekwatafano lopaihole novanyeumbo eshi hava kala tava hepekelwa oshimaliwa,” Hamatwi ta ti.
Okwa weda po ta ti ombelewa oha ningi eenghendabala dokudeula ovahongifikola voshilongwa Life Skills opo va kale tava yandje ouyelele nehongo kovanafikola unene tuu ounona voukadona opo va kala ve na eudeko ngeenge ve li momakwatafano opaihole noshoyo oku li kaleka kokule noku ya moixulo.
Omukulunhuwiliki wehongo moshitukulwa shaShikoto Aletta Eises okwa ti ovanafikola vahapu hava di komikunda ova ninga oihakanwa yokumitikwa kovanahambo hava longo momaumbo.
“Ovanafikola vamwe ihava kala ve na oudeko la wana kombinga yoinima yopanghalafano ngeenge tava i moixulo, onghee eshi oshi li eshongo linene la taalelwa kovanafikola ve li komikunda,” ta ti.
Ovakulunhufikola veefikola da yooloka mOhangwena ova lombwela Kundana tava ti ounona vahapu ihava kala ve li mefiloshisho la wana eshi hava kala ashike manguluka okudja meumbo va uka kovalumenhu vavo omanga ovadali vamwe ihava popi noumaludalo avo opo vaha ye moixulo.
Omukulunhufikola pofikola David Shingo Combined School, Hanna Hashipala okwa ti ovanafikola vamwe hava fikola pofikola yavo ohava di meehila onghee eshi ohashi eta opo va kale va manguluka oku mona po ovalumenhu vavo ngaashi ovashingi veeTaxi shaashi ohava kala va pumbwa oshimaliwa nokulanda oikulya nosho tuu oipumbiwa ya yooloka.
Ofikola David Shingo Combined School oya lopotwa ovanafikola 14 va ninga omateelelo omudo wa djako ve li meendodo okudja 8-10.
Hashipala okwa yelifa ta ti eendingosho odo di li popepi nofikola yavo odi li eshongo linene kovanafikola nota shi eta ovanafikola va kwatwe komhepo yokukala peendingosho ngeenge va dimbuka.
“Ovanafikola vamwe ngeenge va ninga omateelelo ohava lukile mofikola opo va twikile neetundi davo omanga vamwe ohava kala ve li komaumbo shaashi ka pena ou ta kala nounona vavo,” Hashipala ta ti.
Okwa hokolola ta ti ombelewa yaye oha i ningi eenghendabala doku kuimada ovanafikola opo va lukile mofikola konima ngeenge omunafikola a pulumuna.
“Otu na eepolongala da yooloka hadi yandje eetundi kovanafikola kombinga yoipambele yopanghalafano,” ta ti.
Omukulunhufikola pofikola Omungwelume Secondary School, George Nanghanda okwa ti omwaalu wovanafikola va ninga omateelelo omudo wa djako owa shuna pedu paife molwashi kofikola yavo oku na opolongalama Girl’s Club hai yandje ehongo nouyelele kounona voukadona opo vaha ye
moixulo.
Omudo wa djako Omumgwelume Secondary School owa lopotwa ovanafikola 12 va ninga omateelelo omanga momudo 2021 okwa li mwa lopotwa ovanafikola 19.
“Ohatu twikile nokuyandja ouyelele noshoyo ehongo kovanafikola voukadona shaashi oukadona ovo unene va ninga oihakanwa yoku ninga omateelelo peedula dishona,” ta ti.