By Kae Matudu-Tjiparuro
EZORONGONDO
Ovaningandu imba mbehanganisa orondu maverukwa ovanatje vaMukuru, Ephraim Tjingaete waraerere otjiwana tjitja woronganene pomyandjero wondjozikiro komuyaruke Ombara yOvambanderu Munjuku II Nguvauva pomaturiro wOmbara mEzorongongo omayuva tjiyari 24 ku Rozondu.
Eye wina watanaurire omambo worukarorua inga napura kutja tjii hapo nambano imba mbehahanganisa maverukwa tjike? Watjere ovyungura vyo kuhanganisa ovyotjiwana atjihe tjOvambanderu orondu otjiwana atjihe tjahanika nungwari kavyungura
vyarive. “Pendje no makuruhungi ngahungirirwe okuza keroro novengi nguveyii nambano otjihungiriro tjitjasewa po yasere okurira kutja otjiwana tjitjahanika nai mapetjituavi? Ene mutjavi omundu tjarara mapuratene orondu mozondiro noho mutja kako tuaerera imbi otuarere mbi. Okutja mutja omundu mazuu nu. Nu hapo nao kena kurira otjina otjiwa rumwe tji pakara omahungiriro wo hanganeno yo tjiwana ihi rumwe aandjarire ondoneno yo tjiwana ihi mondiro yOmbara? Aririre ekuruhungi ewa rokutja otjiwana okuzambo otji tjeripaha ohanganeno?”
Tjingaete watjere otjiwana tjahanika katjotjiri tjinga ape tjiukwa kutja tjiva vatjo veri kOzoherero omuvakakatera ngunda averi Ovambanderu. “Nambano matukara mOherero nganduu rune? Wapurire. “Mekambura kutja mutu orata yandje Tjozongoro nomwatje wandje Zaundika Makono tuahakaena ovikando novikando mbimbihungira kuwo kutjavi hapo ngwaro ovandu mbaa vepaha ohanganeno yotjiwana yari oo Handura na Chiefa Katjirua pu mezemburuka kutja nganino ovikando vivari varora okuyenda kOtjombinde okuka hakaena noo Tate. Ene opuwo okuzambo mbeni ndoovazu vata ene kamuripurire kokutja kako mwaso okupaha oku katekura otjiwana ihi kutja tjihangane poo tjikotoke pamwe?”
Tjingaete watjere omambo inga weyehungira ovikando novikando kuwo posyo ngamba kakuna esiriro rakotoka. Watiramana imbo nu wanangwarasi ngahino omuhona we Tjombe masana kuna ihe Katemune Tjingaete otjomundu wozondunge.
Waraerere ovanane kutja ndoovazu otjiwana katjina okupaha ohanganeno ohanganeno mayiundjwa kuwo. Nu ndoovazu ovanane kavena okupaha ohanganeno okutja mayiundjwa kotjiwana. “Ete tuna otjina tjimwe otjizeu tjitueya okuhongwa iyovaapa notjinene enaratjo opolotika.Enaratjo kapolotika kako omuhane. Orondu opolotika tjiyeya poo omuhane ingwi tjeya waisapo ondengero ndjiso okukara pokati komunene nomutiti, omunane wo tjiwana nomunanwa mena ropolotika ndjiri ombazu yovaapa. Nambano ombazu indji ondjeya okwiisapo ombazu indjo oyetu yondengasaneno kutja itunyanyaure nai tjimuna tjitua nyanyauka nai,” Tjingaete watjere.
Waraerere otjiwana kutja Ombara yetjese mohoromende. Otjira ihi Ombara kuyari kari tjiri mohoromende otji tjitjinana ohoromende ya Namibia. “Hapo nao kaa kwiisiwa pu nyonko naiho otjo tjiwana nambano nai ndinondi tjimakuzu tjarire osewa?
Otjiwana ihi nai tjasana ayo tjee kurira otjiwana otjisewa. Posyo Ombara wetjesesa imbo punyoko naiho nguri ohoromende.” Nambano Pazewa kotjiwana otjini kwete kutja matjimunu vi no kutja matjizu imba putjaisiwa iyOmbara atjji kwarwe? Tjingaete wa kahurire omambo we inga natja imba mbaa vekongorere Ombara motjipolotika ye vesire imbo. “Okutja opumezu okutja ngatutare kovina avihe nawa turire ozongengeze turire ovatjize. Ete tuna omahi wetu ya
Tjombinde ami mbari omunane mehi ra Tjombinde nu ngamba ngambeno tjimehungire nai hina kutjiwa kutja tjike. Nai mbyuhara amezuu orutjeno mOvinjuru rweya ngahino okuhiyaaka uriri.
Hina kutjiwa kutja omahi inga owetu tjapo orutjeno okuriri maarukeya nai?”
Watjere otjiwana tjina ohoromende nutji tjitjasike omeho tjitjihina okukondjisa okupambara ohoromende pwiiri, matjikara kokure tjapo atjkahangauka.
Otja tjitjahangauka nai rumwe atjininwa oviwna vyarwe atjikasana otjozombwaza ngweingo.”
Orata Onene yOvambanderu ya Puwo, Karutavi Solomon Hartley, watjere wapuratena motjihungiriro tjOvaherero nOvambanderu mozohani zao avetja ohani kaina tjimaivevatere ngavehangane posyo otjina ihi katjitjitua kaparukaze uriri. “Otjina tjitjihungirwa komina uriri tjandje momutima una ohani ove omwini noho ngu mohungire otjina ihi.”
Orata Hartley watjere tjiuararakana ongombe kunaye kanaa kara novita kunaove. “Ngunda atuazu nokupatasanisa ongombe indji mee kuhaama mene yoye noho matuhungire. Atuhungire vyarwe mbituaso okuhingira imbi atuvyesa. Muhuka noho atuyaruka nao atuhungire ongombe indjo amezemburuka kokutja hapo nu tjituakara atuhina okuhungira kumwe ngumee kutuhungirisa kuwme owani kutja tuzengurure otjina ihi?
“Kepo,matupaha ovandu varwe arire mbetiwanisa. Mutu tjandje okana okatiti uriri kukeheri ohepero opuwo tuahaha omukwetu kahungire kunaami ami hihungire kuna omukwetu.”
Hartley watjere otjina ihi utjimuna mOvaherero nOvambanderu nuwetjimuna omayuva omengi. “Omukwenu tjimeya kove ove watumbu otjinyo poo wemupe etambo ove moi ingwi ngwina mai ngwina. Matunana ehi indi nao nomwano mbwasana nao? Nu omurumendu Tate yandje ngwarara ingwi ngumatuserekarere ingwi tjapo ami heetja wari erike mwene kena omukwao wozondunge ze rukwao, owani? Kepo!”
Wapurire kutja ndoovazu otjiwana otjini katjina okuhangana hapo nambanomatjihanganisiwa iune? “Mutu ene oveni tjiwatuapo kutja mamuhangana otji maamu hangana. Omundu warwe ngume muhanganisa noho owene oveni mbu mamutanauka amutjavi ingwi makarere kurive ingwi.
Watuapere otjisasanekero tjimwenatja eye nai tjeri mokati kotjiwana “omutengwa Tjozongoro matja mekarere kovandu imba mberi ku Kahuure nu Kahuure matja mekarere kovandu imba mberi ku Tjozongoro. Ondando yenu iri nao uriri. Hapo nao mamuhanganisiwa nao?”
Watjere omundu tjehina okuvanga okuhangana upaha ouna mbuhina okuvehanganise.
“Otjihavero ihi omundu ingwi kumamuyandja mamuyandja noviposa imbi poo mamuzengurura oviposa imbi tjazumba amumupe otjihavero? Mamuhangana tjazumba amupaha omundu ku mamuyandja otjivahero ihi? Poo mamutuapo vi?” Hartley wapurire.
Warakiszire otjiwana kutja ohani ndjiripo maitjinyono natja uzemburuka kutja motjiwana tjOmbanderu muna oorive na rive nu tjii hapo tjivaurwa iyotjina ihi ongwaye? “Nambano omuhona wau matutjitivi? Omuhona wau omundu ngumotjavi nambano ingwi wapaperwa kotjikroise tjimuna muhona Yeesu mutu nambano ngarire ngwetuhanganisa.
Nu hapo watire tjike ndoovazu katuna okuhangana?”
Kombara Orata Hartley waningirire kutja ikahinde ondaya yokutja otjiwmna tjiye pamwe nu metjipe ovyungura tjikaondje komeho nungwari ehetjesa nohani.
“Nu hina ovita narive uriri nangarire umwe pwene ku Mukuru hinae. Auhe mbemusuvera tjina tjimbauta rukuru nganai uriri no tjimekara nao noho uriri. Nove ondjikambura mozombembo zoye ove omwini ndumovanga kako. Ami katjimbiri.”
“Muzandu wa Tjozongoro, muzandu wandje ingo wa Katjirua, Kahuure murumendu wa Mongua varumendu avehe murumendu wa Murangi murumendu wa Tjinene amuhe uriri otja pombamba yenu novakongorere venu mbemukongorera nomitanda, omazenge wisee pehi, taree tjitjiri kongotue yenu kutja otjikena kotoree Ovambanderu pamwe. Matuyorwa tuayorwa tjinene.”
Watjere kOkaoko wina Ovambanderu veura posyo tjimavezuu oviposa mbiri mOmbanderu vendoronga navehatjiwa kutja ngavetjitevi. Wapatere nokuningira ohanganeno mOmbanderu nawo okutuapehi oviposa tji maveyandja otjihavero ihi komundu ngumanana veyandje nokuhina oviposa eye ndoovazu maukauta oviposa meke ryutire oviposa vye omwini.