I Nomsa Ndlovu OMAU, OTJAWANA Ovaherero va Tjawana mave tuara o Ministeri yOmahongero mehi indo ko tjombanguriro tji maikaenda komurungu okurangaranga keningira rawo kutja ihenunune mo mahongero embo romuvyu ro virihongwa vyo tjiwana. Umwe wovarumendu Ovaherero mba ihamisiwa iyembo indi, Geoffrey Katjimambo, tja hungirire kuna ongoramambo ya Tjawana indji o Mmegi, watjere omwano omutjange wembo indi rena: Ovirihongwa vyOtjiwana Orwaze, mbu maraisa ozombakero zombazu zOtjiherero ka ku temangura porwe nu ngwari wina oku veyamburura otjo muhoko. Otja korupa orutja 15 rwembo indi nda pitisiwa iyonganda ombitise yomambo indji o Collegium, ro mambo wo kotjuuru ngumayetja: Ovitjitua vyombazu mbi maviyenene okuvatera okuhandjaura Ehinga nOndui yEhinga, “Ovaherero vena ombazu yo tusira. Mombazu indji, omuhoko imbwi ukambura kutja metundu tji mwatu omundu wasere okuyarukirwa po nongwatero yomwatje. Okutja petando outuku komurungu wo mbakero ovanatje ovakazona novarumendu okuza metundu ro muyaruke otji ve wongerwa pamwe nawe hakaene monyama.” Otjina ihi tja raisiwa momwano wondjambu nondando yo ku tutisa ohoni no kutjita kutja otjiwana tja Tjawana tjikambure kutja owete omuhoko mbuhatira omuzu. Uatunu kondengu yetu nu ma u tu tjiti kutja turimune outikona pomihoko omikwetu,” Katjimambo watjere. Watjere omaindjambo inga kawa ndino. Oyo yahingi ozombura mo mihoko imbi vyo komanene wehi mo Tjawana ovandu peke peke okuvanga okutjiwa kutja ongwaye Ovaherero tjive tona ozotenda notusira po zombakero zao. “Veturaera kutja varaerwa kutja kombunda yombakero tu kaenda komurungu nozondanda poo muyaruke no mahakaeneno monyama nganduu umwe wovakazendu mo vaworongane tjatjivisa kutja wa tumbapara. Owo wina vetja movitjitua imbi otukupo tuzembwa. Omurumendu auhe uyandjerwa okuhakaena monyama kuna omukazendu auhe ngwatjatisa nokuhina ovitjevere nganduu omutambo tji wayanda. Tjazumba ovakupasane aveyaruka pamwe. Ihi otjina otji yaukise tjinene mena rokutja mbiri membo indi vya tjangerwa ouruvi mbu hi ya kaha. Matutjiwa kutja omihoko vitemangura omikwao okuraisa ounene wavyo po mikwao,” Katjimambo watjere. Otja kuye, Ovaherero vari no mbongarero mo Gumare otjina ihi pu tja hungirirwa ourekoto. Po mbongarero indji va zuvasana kutja omutjange wembo indi ngapahewe kutja ma handjaure omburo yo ndjivisiro ye.”Meriziriro re, omutjange wapanda oku henununa imbi mbyatjanga natja eye wari omuture wa Gumare nu wekurira mokati kOvaherero pa tarera ovitjitua vyao avihe.” Ondjemeno indji yaraisiwa ko kanepo kOndjuwo yOzoveta ko karukondua wina nguri o Ministera yo Mahongero, Jacob Nkate, tja ka ryangerere okarukondua ke ko matoororero katjisupi.Ovaherero ve muraera kutja ma ve vanga kutja embo indi riisamewe mo mahongero mena ro kutja pendje nondjambu ye kondua indi oro rasemo otjito tji tji hina maa tjiveruke mo minyo vyo vanatje ndinondi mbarire ondjora yo vakwao. Embo indi otja kovanene vo vanatje ratwamo ombepo yo u tikona mo muhoko wao tji tjiri otjina tji matjiti kutja otjomuhoko wOvaherero veri tikonaparise. Okuzambo ka pe munika ayo Nkate una otjina tjatjita ngamba okutara ko ndjemeno indji. “Munao otji tua kambura ondiero ondikame kutja o Ministeri yOmahongero otjo handjaure yembo indi mo mahongero, omutjange waro nonganda ombitise yaro mo kupitisa ondjivisiro ohina mutjato mongaro no hina watjiri, vasere oku ritjurura komurungu wo tjombanguriro mo kuyamburura oundu wetu. Vasere okutupa ouhatoi oukukutu kutja omahakaeneno wo monyama ve ye muna pi.” Wina omukurundu wo muhoko mo Mau, Katjikoro Kakero (78), no mukazendu wo muramwe, Geraldine Kandu (49) vari nombepo tjingeyo ohunga nembo indi. Nandarire kutja va itavere kutja omuhoko utona ozotenda notusira pozombakero, vaurumine kutja embo indi no muhoko ongondoroka nawo vetanaura owatjiri ohunga nohepero yo zotenda no tusira. Otja kuwo omayuva omakuru ngunda ovyungura avi hiyarira ehupo yari ongaro yomuhoko, ovazapamwe okutona ozondanda poo muyaruke ape omieze vitatu. Yari oku huhumina ngunda ozotenda no tusira aari omara mena rokutja mena rowingi rovandu ovatirwa kaa veyenene okusekirisa ovimbumba komara. “ihi ouye wopendje tji wasere okutjiwa okoo kutja ete Ovaherero ngunda owete omuhoko. Momuhoko vetundu rimwe vetura monganda imwe omurumendu, omukazendu novanatje vao puverara mondjuwo imwe. Tjipena ovitjitua tjimuna ondiro kanaa pekara omara kovaza pamwe varwe. Munao otja rira ongaro mokati ketu ovahuhumine oku ripahera otuuto pumaverara, oku rikohera no ku rihukikira mo hamunika,” ovo va handjaurire. Tjapurirue otjiuru tjonganda yomambo indji o Collegium, Johnson Chengeta, watjere kapena umwe okuza komuhoko omutjeme wa hungama onganda ye ohunga no maindjambo inga. “Posyo mena rokutja nambano ove wendji tjivisa ete katuna okuhaama uriri atu pata omaoko mumwe. Owete onganda ona merizirira kotjiwana yourizemburuka wo kutja ondjemeno aihe ndjazu motjiwana mwasere okuzikwa omeho no zo ngondononeno kutja ko ma yandero we yuva tu i ze ngururure moupore no hange. Ovaherero tji vasere okutjiwa okoo kutja ndoovazu membo indi muna owatjiri mbwa tanaurwa omena rondjivisiro yoposyo nu kamena ro kutja tua vanga okutuna kondengu yawo,” eye watjere.