Otjomuise- Ovature peke peke mave raisa ouzeu nehi nda ke kerwa tjiunguran tjo ma tunduuziro wo Vakuruha moutukondwa womatoorore wa Pukiro na Tjombinÿe.
Tjiyari 23 ku Tjitarazu ombura ndjazuko Otjirata tja Maheke Tjehi Rakangamwa otji tja tjivisa otjiwa¿a kutja Omberoo yo Peresidenda yOkehi ya ningira ousemba ko wo ku yazema ehi oure wo zombura 99 ko Tjirata tja Maheke Tjehi Rakangamwa ko tjiungura tjo ku tunduuza Ovakuruha. Munao otji tja tjivisa ovature vomahi nga ningirwa utja venozeu otjo okwiitavera komaningira inga no kue yazemisa ehindi.m Ovature vasere kutja oruseinina tjiyari 10 komweze imbwi poo komurungu wa nao otji va hitisire kangamwa ouzeu mbuvevawo kotjirata.
Ehi nda ningirwa iyo Mberoo yOperesidenda yOkehi , oyo nguya ningirira oututa wovipuka na wina otumbo twondjeverero yovipuka vyo kutu, ozo heketara 32,661 po Tjiuapehi mOakarukondua Komatoororero ka Tjombinde opo mombazu pu pe nanena Ouhonapare wa Hoveka; ozo heketara o 13,475 po Tjiuamapeta mOkarukondua Komatoororero ka Pukiro pupe nanena Ouhonapare wOmbazu wa Maharero no zo heketara o 30,840 po Murambawambombapa pupe nanena Ouhonapare wOmbazu wOvambanderu.
Sam Kauapirura, umwe wo va ture vo Murambawambombapa, puna ovature ovakwao avehe kumwe vo ma tundu o 13 no vandu o 150, mo ma tjangwa wao kOtjirata Tjehi nga tjangerwe tjiyari 10 ku Tjitarazu, ndari eyuva eseinina ko vature okuraisa no ku hitisa ouzeu wawo, va himisiwa iyo ruveze otjiwana tji tja tjivisirwe kutja tjasere okuraisa ouzeu wawo tjiunatjo, ama vetja omayuva inga yari owina no ku hinatja tjinga Otjirata atjasere okutjiwa kutja tjandje omayuva ingo ovandu ovengi va tinyaukire no ku tumunikira kozombanda ko ma suviro wo ma yuva wo muna womundu no mburombe, nu munao otjari ouzeu ondjivisiro indji o ku vevaza poo owo okwiimuna kutje vezirire poo veungurire kuyo moruveze.
Komurungu mavetja owo otjovatute kaveindi va zemburukwa motjina ihi mokutja komurungu wo ndjivisiro indji kapena pu pa kara omahakaeneno no ma tiasaneno nawo kutja owombwi ouhonapare mbu nanena moma turiro wawo mburi imbwi owa Hoveka. “Tjinene oku hungirira ko ndjuriro yetu otjo Vanamibia ovahinahi ndi twayekwa no zo ndekurona zo TjiÞiro Otjindjandja tjo Vaherero no va Kwena tjo 1904-1908 iyOvandoitji ndino tji tja handjauka ouparanga mo ku tjiukwa kwatjo,” orutuu rouzeu rovature va Murambawambombapa ma ru rese nao. Komurungu ma ru tja nandarire indji Ombongarero yOtjiwa¿a yEhi Oitjavari, ndja haamene ombunra ndjazuko mu Senina¿i, ya i tavera o TjiÞiro Otjindjandja no mwano mbu tja tuna kehi ro zo ndekurona za Namibia. “Posia ondjivisiro maiitjiti ayo kapena ovaÞuta mbeturira imbo, nu maitombo omausemba wawo wombutiro oku nyonga nyongisa ovitjitwa vyo ngorongova, okurihupisa no vyo ngaro novitjitwa vyo muhoko,” orutuu rouzeu marutja.
Nandarire kutja owo kavena ouzeu no kutja otjo tjiri otjiwa¿a tjo Vakuruha tjasere okutunduuzwa , ihi katjisereo okurira mena ro va Þuta mbaÞunwa wina mberi Ovanamibia tjimuna Ovakuruha ovakwao mena rokutja owo ka Vakuruha nu kaveya pew ehi rarwe rokutumbira mo no ku tura mo. Oku weza ko mavetja otjikumise kutja ehi ro zo heketara 32,661 ra ke kerwa otjiwana tjimwe uriri kourike watjo otjo tjimakuzu tjina omutjise wo ku hina okutura puna varwe mbapandjara ehi tjimuna tjo no horomende wina ayiitavere ko tji¿a ihi. Naindo rwo porwe aruyerike owo no vi naminyo vyao muvenwa maruwire mehi indi.
Kauapirura no vwa kwao ma vet ja mave yandja omasa uriri kotjiungura tjo Vakuruha ihi ndoovazu otjo tja tarururwa no tjirongo tjao tjapitisiwa mo mi kokaka vyehi nda tanderwa otjioungura tjo Vakuruha itji. Vena oumune no ngamburiro kutja omaraisiro wouzeu wao imbwi maye pa tu rura ondjira ondunge yo ko murungu yo tjihungiriro nOtjirata Tjehi, omauhonapare wombazu no vanarupa avehe kutja owo otjo vaÞuta ave ha paterwa pendje nondjuwo ya Namibia.
Koo Kauapirura no va kwao kwe rikwamba wina ovature ova raranganda wina mba hindire ouzeu wao ko Tjirata. “Otjirata tja Maheke Tjehi Rakangamwa, oku yandja ehi ko tjiwa¿a harive iho uriri atjiyerike, otjimbumba poo omuhoko, matji vetasana no ma zeva wo ngunÿeveta ya Namibia nu wina ma tji hungamasana no ngurameno yOndjesirasaneno yOtjiwa¿a no mbepo yo kuhina kupater pendje noumumwe,” orutuu rwarwe rwa VeÞaruhe Kanÿorozu marutja. Matja omaningiriro inga ma ye ¿anga Ovambanderu, Ovaherero, Ovatakume, Ovakwena, Ovambo no Vakavango na varwe wina okutja omaningiriro ko karukondi kehi ko vyungura tjigevyo poo vyarwe nu marire ouzeu okutja kako mena ro kutj otjihorera tja Murambawambombapa tjatuwapo rukuru. “Itji ma tji yandjere no ku yandja omasa kutja ehi indi ririre ousemba wo muhoko imbo auyerike ko ndando indjo uriri nu iho tjasana ko ku toka oukutuke wo Repapirika ya Namibia no mihoko vyarwe kanaa viyenene okuhita mehindo nu mavi yenene okupatwa okuhita muro mena roumuhoko mena rokutja ehi rayandjwa kunao,” Orutuu rwa Kanÿorozu maru rese nao.
Tjingetjo ovature va Tjombinÿe mbetumbira mo Eiseba vahindire orutuu rouzeu kOtjirata Tjehi mu ma vetja outukondua wao wo ma toorore [Pukiro na Tjombinÿe] nai kauveyenene nowo uhepa okuneneparisiwa.
Munao nandarire kutja tjiri ohapo atje veitavere omekurisiro wo Vakuruha, kamo kuveihamisa tjinga owo nai rukuru “avehinahi, avehinatjina nu mehi rotjizeero avehendekwa”. Orutuu ndwaire puna omana yonama zeu imba rwa twiire omunwe kembo i Method Katjiuongua.