Otjomuise- OvaÞuta ovayenda, ovahandurisiwa no vo mahi wa kangamwa vena o ma tokero wo saneno yapeke kuyo oyeni nge ve tjayera kutja ave havaza ondondo yo ma nyikorero ndji va sere okuvaza.
Otjimbumba tjOndondo yOkombanda Mombwiko ya Namibia tjeya koumune mbwa sanango mo rapota yatjo oseinina ndji tja yandjere kotjiuru tjehi, Onongo Hage Geingoba, ngwe tji sembamisa. Orapota indji tjiyari 20 komweze mbwazuko, Tengarindi, otjiyamanuka na iyandjwa kotjiuru tjehi. Otjimbumba matjitja mo ma tokero ovaÞuta imba mu veri veta okuhina ounongo wo ku ngura motjitamba ihi na wina oma tjindiro omangundi wo ma ryo wo vi namwinyo. Posia o ma tokero omanene nene o u he¿a wo meva. Munao oyo otji ma ye hepa omeritjaka¿eno ya peke ngu ma yerikotere po ma tokero inga kutja ondondo yo ma nyikorero wawo iyeruruke no ku hupika ounongo wawo, omananeno wawo nawina ombatero yo tjimariva no ku tja vekara nomeva ombura aihe mo u paranga wehi arihe mo mwano mbuu hina okutopora ondjaÞu yawo oku tuurungira mo tjiungura tjehi arihe tjo viungurisiwa vyomeva na wina omeva wo miryu.
Otjimbumba ihi wina ma tji raisa kutja otja tji tja raisa mozo rapota zarwe zatjo ozondenga na tji yandja ondunge muzo, oku undurira omukoka omuserandu komurungu ke¿e ya Angola otji¿a tji ma tjiso oku pewa ombango ondwe tjii heri ondenga no ku twa mo ma unguriro ohakahana na ndarire kutja ma rire oka paze ko ka paze oku kawondja ko mu rungu oku Þiza ondondo yo kuhina omitjise ko ru tumbo mehi.
Orapota maitja omukambo tjimuna imbwi ma u hitisa ape ozongombe nÿe tataimbwa pengete o 1.5 mehi ra kangamwa komanene wehi motjitamba tjo ma randero kutja ze yenene oku vaza kouye wo pendje wina. Munao kutja ehi riute oku hitisa otjimariva oku za ko uye wo pendje, no ku yerurura otjivarero tjo vinamwinyo mbi tji zepera mehi nu munao wina ari henuna otjimariva ihi ndiriungurisa mo ku ungura oviungurwa mehi no ku weza ondondo yehi yo ma rarakaneno motjitamba tjo vi nawminyo.
Orapota indji maitja o Namibia atja riyenena no masa kombanda ya puri tjita nai oku hupa mo zo mburo zaro ozo nai nÿena ohambwaraka¿a rukuru kombwiko yehi. Otjo tjisasanekero mo 2018 orupa ro zo ngoporo rwa kara no hambwaraka¿a yo 9% ko nÿengu yo vyungurwa vyomehi na rukutu ovandu avehe kumwe o 12,000. Tjingetjo orupa ro ma hundju, oro nai ndu rukurirako, rwa kara no hambwaraka¿a yo 2.6% ngunda orupa ro tutumbo novikunwa arwa kuta ovandu avehe kumwe 170,000 poo ohambwaraka¿a yo 23% kombwiko. Maitja otjitamba ihi tjo tutumbo novikunwa itjimwe tji tjina oma tokero mena ro kutja ngunda atji kuta ovandu ovengi ohambwaraka¿a yawo oveni kourike wawo kombwiko yehi o 4.5% uriri. Ihi otji raisiro tjo kutja otjingi tjo vaungure imba veri po ndondo yokehi mo ru teto ro viungura nu po ndondo yokehi tjinene mo ma nyikorero ndji hina kuyeruruka mo tjimariva tji ve sutwa. Ihi otji¿a tji ma tjiso oku tanaurwa kutja omo ku nyomona omihunga mbi ma vi tunduuza no masa tjinene omanyikorero no ku yerurura ohambwaraka¿a yo rupa indwi ko mbwiko kombanda yo 20% mo ruveze oru supi poo okuhupikurura ovandu poo oku verundururira ko vi tamba vyarwe.
Yemwe yo ma tokero omanene ngetuna ko zo mburo za Namibia okoo kutja ozomburo ze randisiwa pendje nehi azeri omangura no ku hina oku weziwa onÿengu yo tjivara kuzo. Posia nai pena ozosuvaneno ozombe nÿe yenda yenda tjimuna ovizisisiro kutja oviyao no vinyanga nyanga viomiti poo omautase oku ungurapo omakara no vi kurya vyo vinamwinyo mo tjitamba tjio zo ngoporo no tjo tutumbo
novikunwa.