I Kae Matundu-Tjiparuro OTJOMUISE Ohoro-mende ina ondando yo ku-hana ehi mo utukondi wo mekurisiro wo mbwiko mo zoresevate mo kutunduuza no kunyomokisa ovitjitua vyo mbwiko. Otjorupa rotjiungura ihi ohoromende o tjiina ondando yo kutunga ozondjira nov-yungurisiwa vyarwe otjo tjirondero tjomekurisiro omakarerere wombwiko. Presidenda Hifikepunye Pohamba watjere nao mehungi re po mazem-burukiro oetja 16 wongu-tukiro ya Namibia Oritjavari muno. Okuvatera omitanda Ombonganisiro yOmitanda vyo Tjiwana wina ya raerwa okuhipika otjiungura tjayo nokuwondjoza omitanda omingi oku virongerisa mo-tupa peke peke. Owatjiri orupa indui rwauta rukuru notjiungura tjoku hupika omitanda. Tjivya tji vyamana mavi undjirwa oku kapitisa ondji-viro ko mitanda vyarwe kutja otjiungura tjorupa ro mitanda tjirire otji kare rere. Vyarwe mavi undjirwa oku hita motjitamba tjomb-wiko kutja omo horomende poo omo zonganda za peke. Otjina tjarwe ongendo onene ko horomende oma panginino wo vakazendu. “Owatjiri kutja tuamema nokutua mo maunguriro ozo-veta ozo ndjurure zo zom-bangu nda ihamisa ova-kazendu vetu mo huurire yorukapita veze. “Ngunda aperi nao ami mekambura kutja tuso okutoora omikambo vyo tji-vara oku pangina ova-kazendu vetu oku tuurungira mo vitjitua mbiripo nai tji-muna vyo matungururiro wehi, omavaterero wo zon-getjefa ozonditi nozo pokati na wina oku hupika ozon-gondjero zo mekurisiro ndu mazeyandjere ovakazendu okunana ozongogetjefa no vitjitua ovinjikore vyotji-mariva nondoneno.” Presidenda Pohamba watjere o horomende ma i kayenda komurngu okutara kondjuriro yo vakurundu oku kondja okuyeneneka ouhepe wawo. Wina ma i kaondja no tjiungura tjoku nyomokisa ombwiro yo vaungure no kukurisa ondunge yepango pokati kayo, ovaungurise no vaungure. Tjiya tjiti nao oyo ma i yeta ohange motji tamba tjo maunguriro wovina notjo atjirire otjina vihape. Kutja veyenene okutum-bisa ehi ovature varo vasere okurira ova veruke. Ihi matjihee kutja vasere oku-kara nomapangero ngaye-nene ngumaye yandjwa momwano omusore no muna vihape. Watjere orupa ro u veruke rwa kuramenwa iyo tjipwite otjinene tjitjiri Ondui yEhin-ga nEhinga. Ngunda otjipwite ihi atjiri otjinene wina ongondjero yohoromende okutjivirura mondjira onamasa. Oyo ya zikamisa otjiun-gura tjomiti omi pupareke vyo mutjise imbwi nawina vyokutja ounatje a u hatoora omutjise imbwi okuza koo ina. Otjiungura ihi tjika yenda potuveze otuingi tuozondan-da zo u veruke mehi. Posyo kutja ongondjero indji ikare novihape oruveze orure pena ondando yo kwii tandavarisa kovature varwe mehi. Nungwari ondando indji yasere oku kayenda ombam-ba no rukosi roku tjiukisa omutjise imbwi kotjiwana, tjinene nene komitanda. Mu-nao o Presidenda otji yanin-girire otjiwana oku rikuta ko horomende noku rwisa omutjise imbwi omwano mburiwo. Watjere eye una ongam-buriro kutja ehi rasere oku kara no vikurya vyaro orini otjo rupa ro mekurisiro. Munao Orutu Rotjiungura Tjoruhapo (Green Scheme Agency) otji rwa zikamisiwa otjo rupa rongondjero indji no tjiungura tjoku nyomokisa omakunino wo vikunwa peke peke mene yo zon-dondu ndeha nono kutja ovature ve ryungurire ovi kurya. Otjo tjiungura tjapeke nu tjitja tjama no ngondjero indji, ovatuta vondondo onditi vehupikwa otjo vatuta vo vikurya mberi kuramena. O horomende i tunduuza ovatuta vo ndondo onditi na-wina vo mahi wapeke okuka-ra norupa mo tjiungura ihi.