KALIMBEZA – Mueteleli wa naha Hifikepunye Pohamba u tabisizwe ki zwelopili ye ezizwe kwa simu ya rice ya Kalimbeza fa munanga wa nuka ya Lyambai sesi fumanehai libima ze mashumi a malalu Upa wa Katima Mulilo mwa silalanda sa Kabbe.
Mueteli Pohamba u potezi sikiliti sa Zambezi lwa makalelo silimo sa munumwaha, na tabisizwe ki zwelopili ya miyaho ye se i yahilwe. Ne kusina se nesili kwa teni musipili waka wa makalelo kono fa ni bona lichincheho ze tuna. Ni tabiswa a hulu ki mandu a sa yahilwe. Muyaho wo luinzi ku wona cwale ne u sika yahiwa kale. Simu ya Kalimbeza ni yona i ekelizwe. Nako yeneni potezi sibaka se, ne kulimiwa fela li hekele ze mashumi a mane ni ze ketalizoho ka ze talu (48). Lihekele ze keta mazoho ka a mabeli (20) ki ze se ekelizwe kwa simu, kubulela Pohamba.
Likekezo za misebezi kwa simu ze kalile ńoholatula (2012) litisize kuyahiwa kwa mandu a keta lizoho ka mandu a mane a ba beleki, ndu ya kusebeleza ye kopanezi ni sibaka sa ku ezeza mikopano, sibaka sa makutulelo mane hamoho cwalo ni sishete. Kutulo ya rice kwa simu ye se konilwe kuminihanywa habeli ku bata ku sutelela fa mashumi a mene ni ze keta lizoho ni ze talu (48) ze se limilwe ku bapanya kwa lihekele ze mashumi a mabeli ka ze keta lizoho (25) zeo neli limiwa sa pili.
Babeleki se ba kalile kuina mwa mandu a bona kuzwa kweli ya Yenda (October) ńohola ku nolofaza kwa misipil ye mitelele yene i zamaiwa kuzwelela tolopo ya Katima Mulilo.
Mueteleili Pohamba u fitisize tumbo kwa Likolo la Njimo , Mezi ni Mishitu, mwa nako ye swana u itumezi kwa babeleki mane cwalo ni kuta ya sizo yeo i konile ku neula mubu. Pohamba u ize poto ya hae neli ku yo fitisa buitumelo bwa hae ka seo baezize ku amana ni njimo, isi fela batu ba sikiliti sa Zambezi kono naha kaufela.
Mi naize kuli u sa itumela kwa likuta za sizo kwa ku neula mubu. Zeo ba ezize ba ezelize sichaba sa naha kamukana . Muikumuse kaku ba linjimi, bao ba fepa sichaba sa naha kaufela;,kwa bulela Pohamba.
Mianda-anda ya bayahi ba munzi wa Kalimbeza ni minzi ye inzi mabapa ba kenyizwe misebezi ka kuya ka linako zeo misebezi i ba teni kwa simu. Pohamba u zwezipili kutalusa kuli muuso u itamile luchi ku ekeza simu ka swalisano ya likuta zeo lisupelize chiseo kwa pizo ye. Muuso u taeza kaufela ze konahala ku zwiseza pili kutulo ya rice mwa sikiliti se. Likuta za sizo ba lufile mubu omuńata wa kulima, mi hape ba sepisize ku luekeleza haiba inge lusa bata kuekeza kwa njimo ya rice;kwa bulela Pohamba, kwa undi wa nyangela ye ne luluweza.
Mifuta ye mibeli ya rice, yabo Irga ni Angola ki ye nze i kutulwa mwa simu mi i akalezwa kuli itaba ibile teni fa misika mwa hali a kweli ya Lyatamani (March) ni Lungu (April). Yona mifuta ya rice yeo ikonile ku punyuha munda wa ńohola (2013) mwa sikiliti sa Zambezi.
Mufuta o muńwi o bizwa Supa kio se u chezwi mi u kabe u kutuzwi mwa kweli ya Kandao (May) unumwaha. Simu ya kalimbeza ne i neulezwi mali a fita kubo lule ba lishumi ni a mane (N$ 14 Million) ku yaha mandu a ba beleki, mi bo lule ba mashumi a mabeli ni a ketalizoho ka a malalu (N$ 28 million) na kungulezwi kwa ku yaha sishete, sibaka sa ku kutulela mane cwalo ni ndu ya kusebeleza mwa musulo wa mali wa 2012/2013. Simu i fita fa butuna bo likana lihekele ze mianda ye mibeli (200), mi lihekele ze mashumi a mane ni ze ketalizoho ka zetalu (48) ki zeo seli limilwe.
Kakufa tumbo kubao bene bakalile kutisa milelo ya simu ye, Likwambuyu Mutorwa wa Likolo la Njimo, Mezi ni Mishitu (Ministry of Agriculture, Water and Forestry) na tunguluzi kuli kabelo ya muyaho o muńwi u tabeiwa libizo la nyandi Professor Luke Kanyomeka, muyahi wa naha Zambia, ya na sebelize fa sikolo sa University of Namibia.
Muchilauki wa zibo Kanyomeka neli mueteleli kwa ku simulula simu ye, mi natilo nunaekwa ka libizo la Ňaka wa Rice (Dr Rice). Mi ku fitile lilimo ze talu ku zwa fa timelezi (2011).